Trump có đang đẩy Việt Nam vào vòng tay Trung Quốc?
Tác giả: Lê Hồng Hiệp
Không, Việt Nam có thể sẽ thích nghi với Trump 2.0 trong khi vẫn duy trì các mối quan hệ đối tác đa phương của mình.
Vào ngày 2 tháng 4 năm 2025, Tổng thống Donald Trump đã áp dụng mức thuế đối ứng lên tới 46% đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ, có hiệu lực từ ngày 9 tháng 4. Mặc dù hiện được tạm hoãn, mức thuế cao này, một trong những mức cao nhất trong chế độ thuế quan của Trump, đe dọa gây ra thiệt hại lớn cho nền kinh tế dựa vào xuất khẩu của Việt Nam trừ khi được ngăn chặn bởi một thỏa thuận thương mại. Mặc dù áp lực kinh tế này có thể tạo động lực để Việt Nam chuyển hướng sang Trung Quốc, nhưng bản năng chiến lược và bối cảnh lịch sử của Việt Nam chỉ ra một phản ứng tinh tế hơn: Hà Nội vẫn sẽ cố gắng duy trì sự cân bằng giữa Washington và Bắc Kinh thay vì nhanh chóng nghiêng về quốc gia láng giềng phương bắc.
Chính sách đối ngoại của Việt Nam từ lâu được định hình bởi một sự cân bằng cẩn trọng, thông qua việc vun đắp quan hệ mạnh mẽ với cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc, cũng như các cường quốc như Nga, Nhật Bản, Ấn Độ và Liên minh Châu Âu. Cách tiếp cận đa dạng hóa này ưu tiên tính tự chủ và sự bền bỉ chiến lược, tránh phụ thuộc quá mức vào bất kỳ quốc gia nào. Nghiêng quá nhiều về phía Trung Quốc với cái giá phải trả là quan hệ với Hoa Kỳ sẽ gây nguy hiểm cho chiến lược này, đặc biệt là khi xét đến lịch sử căng thẳng của Việt Nam với Bắc Kinh. Những nỗ lực khác nhau của Việt Nam, bao gồm cam kết mua nhiều sản phẩm của Mỹ hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư của Hoa Kỳ, cắt giảm thuế quan với nhiều hàng hóa Hoa Kỳ, và các lãnh đạo cấp cao tiếp cận Trump về mặt ngoại giao, phản ánh cam kết của Hà Nội trong việc duy trì quan hệ với Washington.
Sự ngờ vực sâu sắc đối với Trung Quốc, đặc biệt là trong vấn đề Biển Đông, càng củng cố thêm sự miễn cưỡng của Việt Nam đối với việc trôi vào quỹ đạo của Trung Quốc. Những yêu sách thái quá và tình trạng quân sự hóa tuyến đường thủy quan trọng này của Trung Quốc thách thức trực tiếp chủ quyền và lợi ích trên biển của Việt Nam, với nhiều căng thẳng bùng phát về quyền đánh bắt cá và khai thác dầu khí. Hà Nội dựa vào sự hỗ trợ quân sự và ngoại giao của Hoa Kỳ để cân bằng lại sự hung hăng của Bắc Kinh. Lập trường thuế quan mang tính giao dịch của Trump khiến Việt Nam thất vọng, nhưng lợi ích chiến lược từ sự ủng hộ của Hoa Kỳ lớn hơn những khó khăn kinh tế trước mắt. Việc mất đi sức mạnh từ đối trọng này sẽ khiến Trung Quốc trở nên táo bạo hơn, một rủi ro mà Việt Nam không muốn chấp nhận mặc dù đối diện rủi ro phải chịu mức thuế quan cao từ Mỹ.
Do đó, trong ngắn đến trung hạn, Việt Nam khó có thể nghiêng hẳn về phía Trung Quốc. Thay vào đó, Hà Nội sẽ tăng cường ngoại giao, như đã thấy trong cuộc điện đàm của Tổng Bí thư Tô Lâm với Tổng thống Trump vào ngày 4 tháng 4, trong đó ông thể hiện sự sẵn sàng xóa bỏ thuế quan đối với các sản phẩm của Mỹ. Việt Nam cũng sẽ tìm cách giải quyết những lo ngại của Trump – đặc biệt là vấn đề thâm hụt thương mại và việc trung chuyển hàng hóa Trung Quốc qua Việt Nam – bằng cách thắt chặt kiểm soát nguồn gốc hàng hóa và thúc đẩy nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Cách tiếp cận thực dụng này nhằm mục đích giảm mức thuế đối ứng của Mỹ và duy trì quan hệ với nước này.
Tuy nhiên, nếu mức thuế quan cao vẫn tiếp tục được duy trì và làm suy yếu tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, Hà Nội có thể phải cố gắng giảm phụ thuộc vào thương mại với Hoa Kỳ, đồng thời tăng cường quan hệ kinh tế với Trung Quốc và các đối tác khác. Sự thay đổi này, mặc dù cần thiết, sẽ làm xói mòn chính sách đối ngoại cân bằng và tự chủ chiến lược của Việt Nam, vô tình củng cố thêm ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.
Tóm lại, khi đối mặt với nước cờ thuế quan của Trump, ưu tiên của Việt Nam vẫn rõ ràng: đàm phán với Washington trong khi không nghiêng hẳn về phía Bắc Kinh. Tuy nhiên, nếu Mỹ duy trì thuế quan cao, điều này có thể buộc Việt Nam phải cân nhắc điều chỉnh, có khả năng thúc đẩy Hà Nội nghiêng nhiều hơn về phía Bắc Kinh, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế. Điều này sẽ làm suy yếu đòn bẩy chiến lược của Hoa Kỳ ở Châu Á – Thái Bình Dương và gây tổn hại đến mục tiêu tối quan trọng của Mỹ là kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. (NCQT)
Một phiên bản tiếng Anh của bài viết đã được xuất bản bởi Carnegie China, ngày 15/04/2025.
