Khủng hoảng eo biển Đài Loan: Nước châu Á nào ủng hộ TQ và nước nào không?
Một phân tích về các tuyên bố của Bộ Ngoại giao từ khắp khu vực Châu Á – Thái Bình Dương cho thấy những quốc gia nào đang đi sát đường lối của Trung Quốc, những quốc gia nào nghiêng về Hoa Kỳ và những quốc gia nào trung lập.
“Bốn nước – Ấn Độ, New Zealand, Singapore và Việt Nam – thể hiện lập trường của mình gần hơn với Hoa Kỳ, trong khi không trực tiếp lên án Trung Quốc.”
THE DIPLOMAT by Shannon Tiezzi – August 13, 2022
(Shannon Tiezzi là Tổng biên tập tạp chí The Diplomat)
Có vẻ như mọi quốc gia trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đều có thể đồng ý một điều: Tình hình hiện nay ở eo biển Đài Loan đang gây lo ngại và là mối đe dọa tiềm tàng đối với hòa bình và ổn định trong toàn khu vực. Nhưng ngoài quan điểm chung đó, các quốc gia có sự khác biệt rõ ràng, đặc biệt là về việc ai là người phải chịu trách nhiệm cho những căng thẳng hiện tại – Hoa Kỳ, do chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi đến Đài Loan; hoặc Trung Quốc, vì các cuộc tập trận quân sự mang tính khiêu khích và phá vỡ tiền lệ xung quanh hòn đảo này.
Trung Quốc tuyên bố rằng sự đồng thuận quốc tế đứng về phía họ. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Vương Văn Bân nói với các phóng viên vào ngày 8 tháng 8 rằng “hơn 170 quốc gia… đã lên tiếng ủng hộ Trung Quốc về vấn đề Đài Loan thông qua nhiều cách khác nhau”. Những quốc gia ủng hộ Trung Quốc “chiếm đa số áp đảo so với Mỹ và một số ít nước đi theo nước này,” Vương nói thêm.
Tuy nhiên, điều mà Trung Quốc tuyên bố là “ủng hộ” bao gồm một loạt các sắc thái khác nhau. Một số đối tác, đặc biệt là Nga và Triều Tiên, đã cùng với Trung Quốc lên án rõ ràng Hoa Kỳ về chuyến thăm của Pelosi và đổ lỗi cho Washington vì đã khuấy động căng thẳng hiện tại, nhưng họ nằm trong số rất ít. Nhiều nước đã lên tiếng bày tỏ quan điểm gần với Trung Quốc mà không chỉ trích Hoa Kỳ một cách rõ ràng, và nhiều nước giữ thái độ trung lập, chỉ bày tỏ “quan ngại” mà không đổ lỗi cho ai.
Ở đầu bên kia, một số nước – bao gồm cả những nước được Trung Quốc liệt kê là một trong số những quốc gia ủng hộ mình – đã sử dụng những lời lẽ phù hợp hơn với quan điểm của Hoa Kỳ và Đài Loan, nhấn mạnh nguy cơ leo thang đối với các tuyên bố của Trung Quốc rằng chủ quyền của nước này đã bị vi phạm. Và một số quốc gia, các đồng minh thân cận của Hoa Kỳ là Úc và Nhật Bản, đã lên án rõ ràng các hành động của Trung Quốc là gây bất ổn và leo thang xung đột.
Để làm rõ những sắc thái khác nhau này, tôi đã xem xét các tuyên bố chính thức của Bộ Ngoại giao, thông cáo báo chí và các bình luận được lưu trữ trên các phương tiện truyền thông từ 33 quốc gia trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, bao gồm Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á, Trung Á, Úc và New Zealand. Sau đó, tôi đánh giá các tuyên bố của họ trên thang điểm từ 1 đến 5, trong đó loại 1 là lối hùng biện phù hợp nhất và 5 là những lời lẽ ít gần gũi nhất với Trung Quốc (hoặc, diễn đạt theo cách khác, phù hợp với quan điểm của Hoa Kỳ và Đài Loan). Các kết quả được ánh xạ dưới đây; các quốc gia gần hơn với quan điểm của Trung Quốc có màu đỏ; những quốc gia gần Hoa Kỳ có màu xanh lam, còn các quốc gia trung lập có màu vàng.
Quan điểm của các nước Châu Á – Thái Bình Dương về cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan trên thang điểm 1-5, với loại 1 là gần nhất với quan điểm của Trung Quốc (màu xám là không nêu quan điểm)
Ba quốc gia thể hiện rõ quan điểm ủng hộ Trung Quốc nhất: Myanmar, Triều Tiên và Nga. Cả ba đều đổ lỗi rõ ràng cho Hoa Kỳ vì đã kích động những căng thẳng hiện nay. Tuyên bố từ chính phủ quân sự Myanmar nói rằng chuyến thăm của Pelosi “đang gây ra sự leo thang căng thẳng trên eo biển Đài Loan.” Trong khi đó, Triều Tiên phản đối “sự can thiệp ngấm ngầm của Hoa Kỳ vào công việc nội bộ của các quốc gia khác và hành động khiêu khích chính trị và quân sự có chủ đích của họ”. Nga nói về “các vấn đề và khủng hoảng do Washington tạo ra” và cáo buộc Hoa Kỳ “vi phạm” “nguyên tắc cơ bản về bình đẳng chủ quyền của các quốc gia”.
Mức độ ủng hộ này là rất hiếm, nhưng 10 quốc gia khác đã bày tỏ quan điểm tán thành gần với quan điểm của Trung Quốc mà không trực tiếp lên án Hoa Kỳ. Tuyên bố của các quốc gia này đáp ứng một hoặc nhiều tiêu chí sau: chúng thể hiện lập trường rằng Đài Loan “là một phần không thể xâm phạm của Trung Quốc”; họ bày tỏ sự ủng hộ hoặc lo ngại về những vi phạm “chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc”; và / hoặc họ kêu gọi “không can thiệp” vào công việc nội bộ của Trung Quốc. Tất cả những điều này đều gần gũi khăng khít với các luận điểm của Bắc Kinh.
Tuyên bố của Pakistan là một ví dụ hữu ích về các quốc gia thuộc loại 2:
Pakistan tái khẳng định cam kết mạnh mẽ đối với Chính sách ‘Một Trung Quốc’ và kiên quyết ủng hộ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc. Pakistan quan ngại sâu sắc về tình hình đang phát triển ở eo biển Đài Loan, có ảnh hưởng nghiêm trọng đến hòa bình và ổn định trong khu vực … Pakistan tin tưởng mạnh mẽ rằng quan hệ giữa các quốc gia cần dựa trên sự tôn trọng, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và giải quyết các vấn đề một cách hòa bình bằng cách tôn trọng các nguyên tắc của hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế và các thỏa thuận song phương.
Sáu quốc gia khác đã thông qua những lập trường mà tôi phân loại là trung lập thực sự, là loại 3 trên thang điểm 1-5. Các quốc gia này đã đưa ra tuyên bố bày tỏ “quan ngại” và kêu gọi “tất cả các bên” thực hiện kiềm chế, thận trọng và không làm leo thang tình hình. Tuyên bố của họ có thể đề cập đến cả những lo ngại về “chủ quyền” và “leo thang”, phản ánh quan điểm của cả Trung Quốc và Hoa Kỳ. Chẳng hạn, tuyên bố của Indonesia nói rằng “Indonesia quan tâm sâu sắc đến sự kình địch ngày càng gia tăng giữa các cường quốc” và “kêu gọi tất cả các bên kìm chế trước các hành động khiêu khích có thể làm trầm trọng thêm tình hình”. Không có đề cập đến các hành động cụ thể nào làm dấy lên lo ngại của Indonesia.
Bốn nước – Ấn Độ, New Zealand, Singapore và Việt Nam – thể hiện lập trường của mình gần hơn với Hoa Kỳ, trong khi không trực tiếp lên án Trung Quốc. Các quốc gia này (loại 4) đã đề cập đến sự cần thiết phải “giảm leo thang căng thẳng” và “kiềm chế” – ngôn ngữ được Washington sử dụng – mà không có những biểu hiện tương tự về mối quan ngại đối với chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Singapore, chẳng hạn, “nhấn mạnh sự cần thiết phải tránh những tính toán sai lầm và những rủi ro, có thể dẫn đến một vòng xoáy leo thang và gây bất ổn cho khu vực.” Ấn Độ, nước đã trì hoãn đưa ra bất kỳ bình luận nào trong 10 ngày sau khi Pelosi đến Đài Loan, cuối cùng lên tiếng rằng “chúng tôi kêu gọi thực hiện kiềm chế, tránh các hành động đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng, giảm leo thang căng thẳng và nỗ lực duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực.”
Ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, chỉ có hai quốc gia – Australia và Nhật Bản – cùng với Mỹ và Đài Loan trực tiếp chỉ trích Trung Quốc về các cuộc tập trận quân sự gần Đài Loan. Nhật Bản, trong một tuyên bố chung với các ngoại trưởng G-7 khác, đã tố cáo “các hành động đe dọa của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa”. Australia cho biết họ “quan ngại sâu sắc về việc Trung Quốc phóng tên lửa đạn đạo vào vùng biển xung quanh đường bờ biển của Đài Loan,” mà Canberra gọi là “không tương xứng và gây mất ổn định”.
Một lưu ý cuối cùng: những lời khẳng định lại về “chính sách Một Trung Quốc” không ảnh hưởng đến thang điểm này, vì lý do đơn giản là mọi quốc gia đưa ra tuyên bố đều bao gồm những lời lẽ hoa mỹ như vậy – kể cả Hoa Kỳ, nước rõ ràng không đồng ý với quan điểm của Trung Quốc. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Trung Quốc thường xuyên liệt kê các nước có nhắc lại cam kết của họ đối với “chính sách Một Trung Quốc” như là một bằng chứng về sự ủng hộ của họ, ngay cả khi phần còn lại của tuyên bố có dấu hiệu khác rõ ràng.
Một số quốc gia châu Á-Thái Bình Dương đã không đưa ra tuyên bố chính thức nào, trong đó Hàn Quốc, một đồng minh của Hoa Kỳ, là hiện tượng bỏ sót đáng chú ý nhất.
Vị trí của các quốc gia trên bản đồ, về cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan gần đây, gần giống với sự định vị địa chính trị rộng lớn hơn. Các chính phủ thường liên kết chặt chẽ hơn với Hoa Kỳ hoặc Trung Quốc đã khớp những khuynh hướng đó của mình trong tuyên bố về Đài Loan. Nhưng một bộ phận lớn trong khu vực – bao gồm gần như toàn bộ Đông Nam Á – không muốn đứng về phía nào cả. (T/H, basam)
