Không phải tất cả virus đều nguy hiểm –Một số giúp bảo vệ sức khỏe chúng ta
Sự hiểu biết ngày càng nhiều của chúng ta về virus có thể thay đổi cách mà chúng ta điều trị một số bệnh.
Virus chủ yếu được biết đến với khả năng tấn công [vật chủ] và dễ lây lan tự nhiên.
Thật vậy, hầu hết các virus đều có mối quan hệ gây bệnh với vật chủ của chúng, nghĩa là virus gây ra các bệnh từ cảm nhẹ đến các tình trạng nghiêm trọng như hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS). Virus hoạt động bằng cách xâm nhập vào tế bào vật chủ, tiếp quản bộ máy tế bào và giải phóng các hạt virus mới để lây nhiễm sang nhiều tế bào hơn và gây bệnh.
Nhưng không phải tất cả virus đều xấu. Một số virus thực sự có thể tiêu diệt vi khuẩn, trong khi những virus khác có thể chống lại các virus nguy hiểm hơn. Vì vậy, giống như các lợi khuẩn (probiotics), chúng ta có một số loại virus bảo vệ trong cơ thể.
‘Phage – Thể thực khuẩn’ có tác dụng bảo vệ
Thể thực khuẩn (hay “phage”) là những virus có khả năng lây nhiễm và tiêu diệt một số vi khuẩn nhất định, được tìm thấy trong lớp màng nhầy ở đường tiêu hóa, hô hấp và sinh dục.
Màng nhầy là một lớp chất tiết đặc, giống như thạch tạo nên một hàng rào vật lý chống lại vi khuẩn xâm nhập và bảo vệ các tế bào bên dưới không bị nhiễm trùng. Nghiên cứu gần đây cho thấy các thể thực khuẩn có trong chất nhầy là một phần của hệ thống miễn dịch tự nhiên của chúng ta, bảo vệ cơ thể con người khỏi vi khuẩn xâm nhập.
Trên thực tế, thực khuẩn thể đã được sử dụng để điều trị bệnh kiết lỵ, nhiễm trùng huyết do Staphylococcus aureus, nhiễm khuẩn salmonella và nhiễm trùng da trong gần một thế kỷ. Ban đầu, các nguồn thực khuẩn thể dùng trong điều trị bao gồm các nguồn nước tại chỗ, bụi bẩn, không khí, nước thải và thậm chí cả chất dịch cơ thể của những bệnh nhân bị nhiễm bệnh. Các virus được phân lập từ những nguồn này, sau đó được làm sạch và sử dụng để điều trị.
Các thực khuẩn thể đã khơi lại mối quan tâm của chúng ta khi các bệnh nhiễm trùng kháng thuốc tiếp tục gia tăng. Gần đây, một thiếu niên Anh quốc đã được điều trị thành công tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng kháng kháng sinh bằng thực khuẩn thể. Bệnh nhân này trước đó đã có tiên lượng tử vong.
Ngày nay, nhìn chung các thực khuẩn thể đã được biến đổi gen. Các chủng thực khuẩn thể riêng lẻ được thử nghiệm khả năng chống lại vi khuẩn mục tiêu. Các chủng hiệu quả nhất sẽ được tinh chế thành một [hỗn hợp] có nồng độ cao, lưu trữ dưới dạng dự trữ thực khuẩn (cocktail), chứa một hoặc nhiều chủng thực khuẩn có thể nhắm mục tiêu vào nhiều loại vi khuẩn, hoặc dưới dạng thực khuẩn thích nghi nhắm mục tiêu đến các vi khuẩn cụ thể.
Trước khi điều trị, mẫu bệnh phẩm được lấy tại chỗ bệnh nhân bị nhiễm trùng và mang đi nuôi cấy trong phòng thí nghiệm để xác định chủng loại vi khuẩn và thử nghiệm đối với nguồn thực khuẩn thể trị liệu. Việc điều trị có thể được thực hiện một cách an toàn bằng đường uống, bôi trực tiếp lên vết thương hoặc vị trí bị thương tổn do vi khuẩn, hoặc thậm chí bôi kín bề mặt bị nhiễm trùng. Các thử nghiệm lâm sàng đối với việc tiêm tĩnh mạch thực khuẩn thể đang được tiến hành.
Lây nhiễm virus có lợi
Nhiễm virus khi còn trẻ là rất quan trọng để bảo đảm sự phát triển thích hợp của hệ thống miễn dịch. Ngoài ra, hệ thống miễn dịch liên tục bị kích thích bởi các virus trên toàn bộ cơ thể ở mức độ thấp đủ để phát triển khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng khác.
Có một số loại virus bảo vệ con người chống lại sự lây nhiễm của các virus gây bệnh khác. Ví dụ: virus herpes tiềm ẩn (không có triệu chứng) có thể giúp các tế bào tiêu diệt tự nhiên của con người (một loại tế bào bạch cầu cụ thể) xác định các tế bào ung thư và các tế bào bị nhiễm virus gây bệnh khác. Virus herpes cung cấp cho các tế bào tiêu diệt tự nhiên các kháng nguyên (một chất lạ có thể gây ra phản ứng miễn dịch trong cơ thể) để xác định các tế bào khối u.
Đây là một chiến thuật sinh tồn của virus nhằm tồn tại lâu hơn trong vật chủ, đồng thời cũng loại bỏ các virus cạnh tranh gây hại cho vật chủ. Trong tương lai, các phiên bản sửa đổi của những loại virus như thế này có thể được sử dụng để nhắm đến các tế bào ung thư.
Pegivirus C hoặc GBV-C (virus viêm gan G) là một loại virus không gây ra các triệu chứng lâm sàng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng bệnh nhân HIV bị nhiễm GBV-C sống lâu hơn so với những bệnh nhân không nhiễm. Virus GBV-C làm chậm sự tiến triển của bệnh bằng cách ngăn chặn các thụ thể vật chủ cần thiết để virus xâm nhập vào tế bào và kích thích giải phóng các interferon và cytokine phát hiện virus (các protein được sản xuất bởi các tế bào bạch cầu giúp kích hoạt quá trình viêm và loại bỏ các tế bào bị nhiễm trùng hoặc tác nhân gây bệnh).
Trong một ví dụ khác, norovirus đã được chứng minh là có tác dụng bảo vệ đường ruột ở chuột được dùng kháng sinh. Các vi khuẩn bảo vệ đường ruột đã bị tiêu diệt bởi thuốc kháng sinh khiến những con chuột dễ bị nhiễm trùng đường ruột. Nhưng trong trường hợp không có lợi khuẩn, những norovirus này vẫn có thể bảo vệ vật chủ của chúng.
Phương pháp điều trị bằng virus trong tương lai
Công nghệ hiện đại đã cho phép chúng ta hiểu thêm về sự phức tạp của cộng đồng vi sinh vật vốn là một phần của cơ thể con người. Ngoài lợi khuẩn, giờ đây chúng ta biết thêm rằng còn có những virus có lợi tồn tại ở trong ruột, da, và thậm chí cả trong máu của chúng ta.
Phần lớn sự hiểu biết của chúng ta về thành phần virus này còn ở giai đoạn sơ khai nhưng có tiềm năng rất lớn trong việc giúp chúng ta hiểu được các bệnh do nhiễm virus, và quan trọng là cách chống lại những tác nhân gây bệnh khác. Những hiểu biết này cũng có thể làm sáng tỏ sự tiến hóa của bộ gen người, các bệnh di truyền và sự phát triển của các liệu pháp gen.
Tác giả bài báo Cynthia Mathew là trợ lý nghiên cứu tại Đại học Canberra ở Úc. Bài báo này được xuất bản lần đầu tiên trên The Conversation. (ETV)
