Khi bạn đi qua VN, nếu lỡ bạn bị bắt, thì sao?
Đoàn Việt Trung
(Chủ Tịch CĐNVTD Liên Bang 2000-2001, 2002-2003)
Lời Tòa Soạn: Nhân Quyền xin giới thiệu loạt bài của tác giả Đoàn Việt Trung dành riêng cho Nhân Quyền nhân dịp kỷ niệm 50 năm tìm tự do. Bài 1 nói về Thỏa Ước Sứ Quán giữa Úc và Việt Nam để bảo vệ người Úc gốc Việt nếu bị bắt giam tại VN. Bài 2 thì về một số bài quan điểm của cộng đồng Việt được đăng trên các báo lớn của Úc. Bài 3 là về việc sách giáo khoa trung học của Úc đã nói một chiều về cuộc chiến VN và cộng đồng đã thuyết phục được một nhà xuất bản điều chỉnh lại. Bài 4 nói về 1 trong những tờ báo tiếng Việt đầu tiên ở Úc, phát hành ngày 01/11/1975. Các bài 1, 2, và 3 cũng được đăng trong cuốn Kỷ Yếu mà CĐNVTD/Qld sắp phát hành (coi HÌNH bìa trước và sau, đính kèm).
Bài 1 trong 4
Trong những công tác mà BCH Liên Bang của CĐNVTD làm trong 3 nhiệm kỳ của tôi, có một công tác mà gần như không ai biết đến, nhưng lại là một công tác mà tôi đắc ý.
Khi bạn đi qua VN, xác suất bạn bị bắt thì có lẽ thấp hơn 1%, nhưng không phải là 0%. Nếu xui xẻo thì, thí dụ, người ta đánh bạn vô cớ, bạn giơ tay đỡ, công an bắt cả 2 (Hoặc, nói dại, qua đường bị xe chạy ẩu tông!)
Từ giao ước đến Quy Ước Vienna đến thỏa ước
Trong khi bị giam, bạn sẽ rất muốn sứ quán Úc biết tin để vô thăm bạn, để bạn bớt lo lắng, và có thể nhắn tin với người nhà.
Từ xửa từ xưa, các quốc gia đã có giao ước bất thành văn: Nếu anh bắt công dân của tôi thì anh thông báo cho sứ quán của tôi, và ngược lại.
Đến năm 1963 thì LHQ đã viết giao ước đó xuống thành một bản Quy Ước – Vienna Convention on Consular Relations. Tuy không còn là bất thành văn, nhưng vẫn chỉ là quy ước, mà quy ước thì theo thì theo, không thì thôi.
Vì vậy, một số quốc gia đã thương lượng song phương với nhau rồi ký kết Thỏa Ước Sứ Quán. Nội dung của các Thỏa Ước song phương cũng dựa trên Quy Ước Vienna, nhưng khác ở chỗ là 2 bên cam kết với nhau.
Thỏa Ước Sứ Quán Úc Việt 2003
Năm 2001, BCH của tôi liên lạc với Bộ Ngoại Giao Úc, yêu cầu Úc có một Thỏa Ước Sứ Quán với CSVN. Sau đó, thay mặt BCH, tôi bay từ Melbourne lên Canberra để gặp viên chức hữu trách của BNG Úc. Họ nói với tôi: Quý vị liên lạc với chúng tôi rất đúng lúc, vì mấy năm nay ngày càng có nhiều người Úc gốc Việt bị bắt khi qua VN, nên Úc cũng thấy cần phải có Thỏa Ước Sứ Quán.
Đỡ quá! Phần lớn những gì mà cộng đồng chúng ta muốn thì phải tranh đấu mệt nghỉ, lâu lâu mới thành công. Nhưng đây là một ngoại lệ.
Năm 2002 thi BNG đăng thông báo mời gọi mọi người dân góp ý, và BCH của tôi nộp bản đệ trình để góp ý về một số nội dung (sau này, là các Điều khoản 10-13 dưới đây). Và tháng 7/2003, Úc và CSVN có Thỏa Ước Sứ Quán với nhau. Trong đó, các Điều khoản liên quan trực tiếp đến quyền lợi của cộng đồng chúng ta là:
-Điều khoản 10 nói là miễn sao người đó có quốc tịch Úc thì sứ quán Úc có quyền giúp họ, dù cho phía CSVN vơ vào rằng họ là công dân VN.
(Ở đây, tôi xin tạm ngưng để kể cho bạn đọc về đề tài quốc tịch trên đây: Tháng 7/2024, tôi được dịp gặp LM Nguyễn Hữu Lễ khi ngài qua Úc. Khi hàn huyên, LM nói rằng trong tai của LM còn nghe rất rõ, là trên đài Radio Hà Nội vào năm 1976, khi người phỏng vấn hỏi về làn sóng tỵ nạn thì LM nghe thấy Phạm Văn Đồng, Thủ Tướng CSVN thời đó, nói: “Bọn đó, đàn ông toàn là ma cô, đàn bà toàn là đĩ điếm”. Về sau, khi “bọn đó” gởi tiền về giúp thân nhân, thì “bọn đó” trở thành kiều bào khúc ruột ngàn dặm. Rồi khi bị bắt bớ thì “bọn đó” lại là công dân VN)
– Và bây giờ trở về đề tài Thỏa Ước…
-Điều khoản 11 nói là trong vòng 3 ngày làm việc kể từ ngày bắt giam thì CSVN phải thông báo cho sứ quán Úc, rồi trong vòng 2 ngày sau thì cho vô thăm.
-Điều khoản 12 và 13 nói rằng nếu công dân Úc qua đời thì CSVN phải cấp giấy khai tử cho sứ quán Úc, và nếu có phiên tòa giải quyết tranh chấp về tài sản mà họ để lại thì sứ quán được quyền đại diện.
Từ đó đến nay, đã có một số người Úc gốc Việt bị bắt vì lý do chính trị, và một số người khác bị bắt vì đủ mọi lý do khác. Mỗi khi nghe tin, tôi thường nhớ lại Thỏa Ước Sứ Quán năm xưa. Đây là một việc mà CĐNVTD âm thầm làm để phục vụ quyền lợi của cộng đồng, nhưng lại mong là không ai phải dùng đến.
-Hết-
