Các Cục Máu Gây Ra Do Thuốc Chích Ngừa Covid-19 Là Gì?

Trong thời gian vừa qua, nhiều người lo ngại về việc chích thuốc ngừa Covid-19 của Johnson & Johnson vì một số người rất hiếm sau khi nhận thuốc chích ngừa Covid-19 của Johnson & Johnson đã có hiện tượng đông máu. Giáo Sư Y Khoa Mousumi Som tại Đại Học Oklahoma State University đã có bài nghiên cứu về vấn đề này được đăng trên trang mạng www.theconversation.com.

Hai loại thuốc chích ngừa – thuốc chích ngừa của Johnson & Johnson tại Hoa kỳ và thuốc chích ngừa AstraZeneca tại Châu Âu – đã được liên kết với cơ hội gia tăng của loại cục máu hiếm. Các nhà nghiên cứu đang điều tra nguyên nhân gì tạo ra những cục máu này và đang bắt đầu đề xuất một số câu trả lời. Bác Sĩ Mousumi Som, giáo sư y khoa tại Đại Học Oklahoma State University, giải thích những cục máu hiếm này là gì và làm sao chúng hình thành sau khi con người được chích ngừa.

1/ Những cục máu đông là gì?  

Một số ít người tại Hoa Kỳ đã phát triển các cục máu nguy hiểm sau khi nhận được thuốc chích ngừa của Johnson & Johnson. Các cục máu hầu hết đã xảy ra trong não của con người và, một cách nghịch lý, được liên kết với số lượng tiểu cầu thấp.

Thông thường, các tiểu cầu giúp con người ngưng chảy máu khi họ bị thương. Nếu bạn bị cắt hay bị thương, cơ thể phản ứng bằng cách gửi những tiểu cầu mà hoạt động như là một miếng vá tạm thời. Miếng vá này thu hút các tiểu cầu khác và chúng dính chặt nhau để chận đứng mất máu. Bởi vì các tiểu cầu thường giúp tiến trình làm đông máu, sự kết hợp này của các tiểu cầu thấp và việc đông máu đặc biệt làm cho những cục máu này bất thường về mặt y khoa.

Các loại cục máu đặc biệt này – được gọi là máu cục làm sưng tĩnh mạch não – dù hiếm, ảnh hưởng khoảng 2/5 người tính theo mỗi 1 triệu người mỗi năm và có khả năng đe dọa mạng sống nếu không điều trị. Các thuốc chích ngừa thường không phải là nguyên nhân tạo ra loại máu cục này.

2/ Ai có những cục máu này?

Tính tới ngày 24 tháng 4 năm 2021, trong số 8 triệu người đã chích ngừa thuốc chích ngừa của Johnson & Johnson tại Hoa Kỳ, thì khoảng 16 người đã phát triển các cục máu này. Các cục máu đã xảy ra từ 6 tới 13 ngày sau khi chích ngừa, và phần lớn trong phụ nữ ở độ tuổi từ 18 tới 48.

Vào ngày 26 tháng 4 năm 2021, các báo cáo mới cho thấy rằng ít nhất một người đàn ông đã phát triển một cục máu. Người đàn ông này ở độ tuổi 30 và đã vào bệnh viện từ một cục máu trong chân của ông ấy khoảng 2 tuần sau khi nhận thuốc chích ngừa Johnson & Johnson.

Các viên chức y tế tại Châu Âu cũng đã báo cáo rằng thuốc chích ngừa AstraZeneca – thuốc chích ngừa Covid-19 được cho thẩm quyền và được chấp thuận tại Châu Âu nhưng không phải tại Hoa Kỳ — đã gây ra khoảng 200 trường hợp đông máu tiểu cầu thấp. Quan trọng, cả thuốc chích ngừa của Johnson & Johnson và thuốc chích ngừa AstraZeneca đều sử dụng loại vi khuẩn vô hại gọi là adenovirus để mang các hướng dẫn tới cơ thể con người về cách xây dựng một phản ứng miễn nhiễm đối với Covid-19. Điều này được gọi là thuốc chích ngừa côn trùng vi khuẩn.

Sự thật là cả hai loại thuốc chích ngừa đều sử dụng côn trùng vi khuẩn và cả hai đều được liên kết với những cục máu làm cho nhiều chuyên gia sức khỏe nghĩ rằng vấn đề đông máu của hai loại thuốc chích ngừa có thể chia xẻ cùng cách cấu tạo.

3/ Tại sao phụ nữ có nhiều cục máu hơn đàn ông?

Ở thời điểm này, các bác sĩ vẫn không biết điều gì làm cho phụ nữ dễ bị tổn thương hơn đàn ông, không biết điều gì đã đặt con người vào nguy cơ đối với các cục máu này. Những cục máu này có thể xảy ra, dù hiếm, trong những người không chích ngừa. Các khoa học gia biết rằng phụ nữ có khả năng gấp ba lần phát triển loại cục máu này mà không cần nhận thuốc chích ngừa. Nhiều nhà nghiên cứu nghĩ điều này là bởi vì biện pháp ngừa thai và các chất thay thế hóc môn khác mà phụ nữ sử dụng.  

4/ Tại sao các thuốc chích ngừa có thể gây ra các cục máu?

Các nhà nghiên cứu tin rằng việc đông máu tiểu cầu thấp đặc biệt này là tương tự với sử phản ứng mà một số cá nhân gặp khi họ nhận chất làm loãng máu được gọi là heparin, gọi là giảm tiểu cầu do heparin.

Các bác sĩ đôi khi sử dụng heparin để làm loãng máu của một người trong trường hợp bị trụy tim hay một cục máu khi sự lưu thông máu cần được tái lập. Nhưng một số người kinh nghiệm phản ứng ngược lại, và thực sự máu của họ cuối cùng bị đông lại. Điều này xảy ra bởi vì cơ thể tạo ra sự phản ứng miễn nhiễm ngoài ý muốn sau khi nhận heparin.

Trong những bệnh nhân này, heparin gắn liền với một sản phẩm được cho ra từ các tiểu cầu gọi là yếu tố tiểu cầu 4. Khi điều này xảy ra, hệ thống miễn nhiễm coi yếu tố tiểu cầu 4 được kết hợp và heparin là vấn đề, vì thế nó tạo ra các kháng thể để phản ứng. Các kháng thể này tấn công heparin và phức hợp yếu tố tiểu cầu 4, và cơ thể — mà hiện nay cho là nó cần để chữa trị thương tích – gây ra sự đông máu nhiều hơn trong khi dù sử dụng các tiểu cầu nhiều hơn. Điều này dẫn tới số lượng tiểu cầu thấp được thấy trong những bệnh nhân này.

Khi các bác sĩ quan sát máu của các bệnh nhân mà đã phát triển các cục máu sau khi nhận thuốc chích ngừa của Johnson & Johnson và AstraZeneca, nó trông rất giống với máu của những người có phản ứng đông máu tiểu cầu thấp đối với heparin. Điều này làm cho các nhà khoa học và các bác sĩ tin rằng cùng tiến trình có thể dẫn tới các cục máu này đã gây ra bởi hai loại thuốc chích ngừa nói trên. (V/B)