Top 10 bí ẩn về Covid-19 chưa được lý giải
Các nhà khoa học đang khẩn trương khám phá các bí ẩn của SARS Cov-2 để chế ngự đại dịch đang hoành hành trên hành tinh này.
Đại dịch Covid-19 đang thay đổi thế giới theo những cách bất ngờ và chưa có tiền lệ. Tại thời điểm này, gần 2 triệu người trên thế giới đã thử nghiệm dương tính với virus cùng hơn 125.000 ca tử vong, và các dự đoán đã vượt xa những gì gọi là “có thể kiểm soát được”. Nạn nhân còn bao gồm hàng triệu người trên khắp thế giới sẽ phải chịu suy thoái tài chính sắp tới, mà theo một số chuyên gia dự báo, có thể là một trong những thời kỳ tồi tệ nhất kể từ Đại suy thoái. Loại virus này cũng đặc biệt ở chỗ chúng ta không biết nó hoạt động như thế nào; vẫn còn những khoảng cách lớn giữa cách chúng ta nghĩ về virus và những gì chúng ta đang quan sát thấy từ các bệnh nhân.
10. Tại sao những người trẻ, khỏe cũng bị chết?
Một trong những chi tiết đáng quan tâm nhất của đại dịch là tỷ lệ tử vong cao ở người cao tuổi. Điều này cho thấy virus SARS Cov-2 lây lan hầu như không bị phát hiện trong bộ phận người trẻ hơn, ít bị tổn thương hơn trong cộng đồng, lan rộng và xa, cho đến khi nó đến được các vật chủ già hơn và tàn phá. Nếu các triệu chứng nghiêm trọng hơn một chút và có thể phát hiện được ở giai đoạn đầu, thì virus sẽ gặp khó khăn hơn rất nhiều khi tiếp cận những người cao tuổi hơn.
Điều đó không có nghĩa là những người trẻ tuổi miễn dịch – khá nhiều người trong số họ cũng đã chết vì virus. Có một cái gì đó khó hiểu, vì theo hiểu biết hiện tại của chúng ta về đại dịch, những người tương đối khỏe và trẻ hơn không có các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Đây là một phần của câu hỏi lớn hơn về cách virus ảnh hưởng đến các nhóm người theo nhiều cách khác nhau và câu trả lời có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc ngăn chặn sự bùng phát có khả năng gây tử vong trong tương lai.
9. Con người có thể truyền nhiễm động vật?
Có một danh sách khá dài những điều chúng ta vẫn mơ hồ về đại dịch Covid-19, nhưng chúng ta biết chắc rằng nó đến từ động vật. Vẫn còn nhiều tranh cãi chính xác là từ loài động vật nào, mà tê tê, dơi và thậm chí cả gia cầm đang là nghi phạm tiềm năng. Mặc dù vậy, các nhà khoa học đang chưa giải thích được cách virus đột biến ở người đang lây truyền trở lại cho động vật – điều không được ai dự báo. Trong số các động vật hoang dã, một con hổ tại vườn thú Bronx gần đây đã được chẩn đoán bị nhiễm chủng Covid-19 cùng với một số loài khác bắt đầu cho thấy các triệu chứng tương tự.
Đó không phải là trường hợp duy nhất thuộc loại này, tất cả các trường hợp lây truyền từ người sang động vật khác đều liên quan đến vật nuôi trong gia đình. Đây là trường hợp đầu tiên chủng SARS Cov-2 lây nhiễm cho động vật hoang dã và không ai biết chắn về phương thức lây nhiễm. Dự đoán khả dĩ nhất là nó đến từ một trong những nhân viên vườn thú bị nhiễm bệnh mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Nếu đúng như vậy, thì SARS Cov-2 cũng đã phải được truyền cho các động vật khác. Không có con thú nào khác trong vườn thú, kể cả những con mèo lớn, có bất kỳ triệu chứng nào; như vậy, SARS Cov-2 có thể ảnh hưởng đến hổ vì một số lý do.
8. Chúng ta vẫn không hiểu khía cạnh sinh học của nó
Đúng là sự bùng phát Covid-19 đã ảnh hưởng không nhỏ đến các chuyên gia chăm sóc sức khỏe của thế giới – những người đang cố gắng tìm hiểu cách thức hoạt động của nó. Đáng lo ngại là công việc đó chưa mang lại nhiều kết quả, chủng SARS Cov-2 đã được chứng minh là khó hiểu hơn nhiều so với chúng ta tưởng tượng. Trọng tâm của vấn đề nằm ở câu hỏi lớn về cấu trúc sinh học cơ bản của virus.
Chúng ta biết rằng nó có hình dạng giống như một quả bóng với những chiếc gai để đột nhập vào tế bào sống – chính xác làm thế nào mà nó có tốc độ lây lan nhanh như vậy vẫn là một bí ẩn, vì nhiều loại virus tương đối vô hại khác, bao gồm cả các chủng coronavirus khác, cũng có khả năng làm điều đó. Chúng ta đơn giản là không biết điều gì khiến họ coronavirus SARS trở nên nguy hiểm với con người, hay cách thức nó ảnh hưởng đến con người.
7. Sự biến đổi của nó trong con người vẫn chưa được hiểu rõ
Sinh học virus có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của nó, mặc dù vậy, vẫn còn câu hỏi về chủng SARS Cov-2 lây nhiễm ở người như thế nào. Chúng ta không lạ với việc coronavirus lây nhiễm cho người – chúng luôn cần một thời gian để đột biến và học cách lây nhiễm các vật chủ mới. Chủng SARS cuối cùng cũng được gọi là SARS-classic (truyền thống) – cần một thời gian để đột biến trong cơ thể người trước khi gây ra bất kỳ thiệt hại thực sự nào.
Tuy nhiên, loại virus hiện tại dường như đã biết cách lây nhiễm và hủy diệt ngay từ đầu, vì nó đã không có thay đổi đáng kể nào kể từ khi đại dịch bùng phát. Điều đó không có nghĩa là nó không đột biến, mặc dù không có đột biến nào chiếm được ưu thế so với bản gốc. Chủng SARS Cov-2 hiện tại không cần phải thay đổi bản thân để lây nhiễm nhiều vật chủ hơn vì nó đã có thể làm điều đó mà không cần nhiều nỗ lực.
6. Thử nghiệm âm tính, và sau đó dương tính
Trong khi chúng ta vật lộn với hàng chục ngàn trường hợp nhiễm mới trên khắp thế giới mỗi ngày, các bác sĩ phải đối mặt với một vấn đề mới không giải thích được. Nhiều bệnh nhân trước đây được phát hiện âm tính hiện thử nghiệm cho kết quả dương tính, tạo ra nghi ngờ về chính các phương pháp và công cụ mà chúng ta sử dụng để kiểm tra. Đúng là virus có thể không hoạt động trong một thời gian trước khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào, vì vậy, WHO yêu cầu tất cả các bệnh nhân hồi phục nên kiểm tra âm tính với virus hai lần, với khoảng thời gian ít nhất là 24 giờ giữa các lần kiểm tra.
Liên quan đến một số bệnh nhân đã hồi phục hiện đang xét nghiệm dương tính với virus người ta không hiểu tại sao. Theo một số chuyên gia, virus có thể có khả năng tự hủy kích hoạt và tự kích hoạt lại bên trong vật chủ-con người, mặc dù đó cũng có thể là bệnh nhân bị tái nhiễm từ các nguồn khác sau khi được xuất viện hoặc bởi lý do hoàn toàn khác. Tất cả những khả năng đó đều có thể các bệnh nhân hồi phục sẽ phát triển một loại miễn dịch đối với virus vì nó phát huy tác dụng với hầu hết các bệnh khác mà chúng ta biết, và như vậy, sẽ giúp tăng cường khả năng miễn dịch tập thể của cộng đồng. Hơn nữa, nếu virus có thể tự kích hoạt lại một cách bất chợt, thì “hồi phục” có nghĩa là gì?
5. Người không mang bất cứ triệu chứng gì
Nếu nghiên cứu các đại dịch khác nhau trong lịch sử, có thể thấy rằng, bí mật tàn phá của virus Vũ Hán không phải là có tỷ lệ lây lan hoặc thậm chí tử vong cao. Con người đã xử lý các bệnh nguy hiểm hơn nhiều so với bệnh này trong quá khứ; nó không giống dịch hạch hay cúm Tây Ban Nha về số tử vong hoặc tỷ lệ lây nhiễm. Tuy nhiên, nó khác theo một cách; những người nhiễm bệnh có thể sống với mức độ nhẹ hoặc thậm chí không có triệu chứng nào, giúp SARS Cov-2 tiếp cận được nhiều người hơn bất kỳ bệnh nào.
Tuy nhiên, điều mà các nhà khoa học không biết là có bao nhiêu trường hợp ngoại lệ. Mặc dù đã có nhiều trường hợp bệnh nhân bị nhẹ hoặc không có triệu chứng nào được xét nghiệm dương tính với virus, nhưng đó chỉ là những trường hợp đã được kiểm tra. Những người bị sổ mũi hoặc ho có xu hướng không nghĩ đó là một vấn đề lớn, và theo nhiều bác sĩ và nhà khoa học, họ có thể là lý do chính đằng sau sự lây lan nhanh chóng của virus.
4. Tại sao trẻ em rất giỏi chống chọi với nó?
Không có tin mới rằng chủng coronavirus mới ảnh hưởng khác nhau đến mọi người. Việc số người tử vong cao hơn nhiều trong số những người tương đối lớn tuổi được giải thích một cách phổ biến bởi khả năng miễn dịch bị suy yếu của họ. Nghe có vẻ như là một lời giải thích hợp lý, mặc dù virus hầu như không ảnh hưởng đối với trẻ em. So với tỷ lệ tử vong ở người lớn, số ca tử vong ở trẻ em, rất may, gần như không đáng kể.
Đúng là một tin tốt lành, nhưng nó cũng không thể giải thích được, vì trẻ em ngày nay hầu như không được cho là có khả năng miễn dịch cao đối với virus hoặc khỏe. Trên thực tế, trẻ em thường có nguy cơ cao mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, như cúm thông thường. Nhiều người được cho có cơ chế chống lại virus tốt hơn trẻ con đã chết vì virus và chúng ta thực sự không biết tại sao.
3. Bệnh nhân hồi phục như thế nào?
Tại thời điểm này, chúng ta có một ý tưởng khá hay về cách coronavirus mới giết nạn nhân của nó, ngay cả khi các điều kiện dẫn đến kết cục đó vẫn còn bí ẩn. Điều chúng ta vẫn hoàn toàn không hiểu được là làm thế nào người ta hồi phục. Thông thường đối với các bệnh khác, bệnh nhân hồi phục bằng cách phát triển các kháng thể. Các kháng thể đó không chỉ giúp chống lại căn bệnh đó, mà còn bảo vệ cơ thể họ trước các cuộc tấn công trong tương lai bởi một chủng tương tự. Khả năng miễn dịch đó có thể không vĩnh viễn, như trong trường hợp virus cúm, mặc dù cơ thể vẫn lưu một số dấu hiệu đã chiến đấu với căn bệnh này.
Nhưng điều đó không đúng với số lượng lớn bệnh nhân Covid-19 hồi phục và các nhà nghiên cứu đang tìm cách để hiểu lý do. Trong một nghiên cứu được thực hiện ở Trung Quốc, cơ thể hầu hết các trường hợp hồi phục đã phát triển các kháng thể đặc biệt đối với chủng SARS Cov-2 – điều chúng ta vẫn nghĩ. Tuy nhiên, 30% bệnh nhân không có dấu hiệu của những kháng thể đó hoặc bất kỳ kháng thể nào khác, và không rõ cơ thể họ đã hồi phục như thế nào.
2. Đường truyền vô hình
Khi số lượng các trường hợp nhiễm SARS Cov-2 trên khắp thế giới đang gia tăng ở mức đáng báo động, chúng ta có thể coi hầu hết các trường hợp này là các nguồn virus tiềm tàng. Biết bệnh viện là một điểm nóng có thể giúp chúng ta cách ly và phong tỏa khu vực, biết cách tiếp xúc với những người có thể ở gần đó trong đại dịch để không có thêm trường hợp lây nhiễm.
Đáng lo ngại, chúng ta cũng thấy khá nhiều trường hợp khó hiểu từ khắp nơi trên thế giới mà không có bất kỳ con đường lây nhiễm cụ thể nào. Ví dụ, một đứa trẻ mới biết đi ở Gujarat (Ấn Độ) đã bị nhiễm bệnh và chết mặc dù không có trường hợp nào khác được ghi nhân trong toàn khu vực đó. Một người đàn ông ở California đã trở thành người Mỹ đầu tiên nhiễm virus mà không tiếp xúc với bất kỳ vật chủ tiềm năng nào…
1. Nó lây lan như thế nào?
Hầu hết các quốc gia trên thế giới đang cố gắng hết sức để ngăn chặn tỷ lệ lây nhiễm, bao gồm các biện pháp nghiêm ngặt. Tuy nhiên, tất cả các biện pháp đó dựa trên giả định mọi điều chúng ta biết về virus là chính xác. Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy, chúng ta biết rất ít về SARS Cov-2 và chúng ta sẽ phải liên tục phát triển các kỹ thuật phòng ngừa. Bí ẩn lớn nhất của đại dịch Covid-19 là chúng ta không biết nó lây lan như thế nào, và mọi người chỉ nói rằng họ dự cảm.
Mặc dù trước đó người ta tin SARS Cov-2 chỉ có thể lây lan qua tiếp xúc vật lý, nhưng nghiên cứu mới cho thấy virus có thể tồn tại trong không khí lâu hơn chúng ta nghĩ và không cần các chất mang như những giọt nước bọt khi ho để lan truyền, mà ví dụ là toàn bộ dàn hợp xướng đã bị nhiễm virus mặc dù luôn giữ khoảng cách với nhau. Một lần nữa, dự đoán tốt nhất của chúng ta là họ đã nhận được virus từ không khí, vì chúng ta vẫn chưa rõ về tất cả các cách nó có thể lan truyền./.
Lê Ngọc/VOV (theo listverse)
