Hưởng ứng Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới 10/10/2025 với chủ đề: “Tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp”
Ngày 10/10 hằng năm được Liên đoàn Sức khỏe Tâm thần thế giới lựa chọn là Ngày Sức khỏe tâm thần thế giới (World Mental Health Day), nhằm giáo dục, nâng cao nhận thức và ủng hộ sự nghiệp chăm sóc sức khỏe tâm thần toàn dân.
Năm 2025, chủ đề được lựa chọn là: “Tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp”. Chủ đề này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe tinh thần trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh, xung đột, chiến tranh hay các sự cố khẩn cấp khác, những tình huống có thể tác động sâu sắc đến đời sống, sinh kế và đặc biệt là sức khỏe tâm thần của con người, trong đó có trẻ em.
Theo thống kê quốc tế, gần 1/3 số người bị ảnh hưởng bởi thảm họa có thể gặp rối loạn tâm thần, trong đó phổ biến là trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau sang chấn. Các trường hợp khẩn cấp cũng làm gián đoạn nghiêm trọng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, khiến người bệnh khó tiếp cận nguồn hỗ trợ cần thiết.
Trẻ em là đối tượng đặc biệt dễ bị tổn thương khi đối mặt với các sự kiện tiêu cực như dịch bệnh, thiên tai, tai nạn giao thông nghiêm trọng hay bạo lực xã hội. Những thảm họa và tình huống khẩn cấp này không chỉ gây ra mất mát về vật chất, sức khỏe thể chất mà còn để lại vết thương khó lành trong tâm hồn trẻ nhỏ. Trẻ có thể trải qua cảm giác sợ hãi, lo âu, mất an toàn, thậm chí rối loạn giấc ngủ và ác mộng. Với những em từng chứng kiến hoặc trực tiếp trải nghiệm sự kiện đau thương, nguy cơ rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), trầm cảm, hoặc lo âu kéo dài càng cao.
Điều đáng lo ngại là nhiều trẻ không có cơ hội được hỗ trợ tâm lý kịp thời, dẫn đến hậu quả ảnh hưởng lâu dài đến học tập, phát triển nhân cách và mối quan hệ xã hội. Trong bối cảnh hiện nay, khi thiên tai và khủng hoảng vẫn có thể xảy ra bất cứ lúc nào, việc quan tâm đến sức khỏe tâm thần của trẻ em cần được quan tâm đúng mức như chăm sóc thể chất. Hỗ trợ tinh thần đúng lúc sẽ giúp trẻ vượt qua sang chấn, lấy lại niềm tin và khả năng thích ứng trong cuộc sống.
Theo WHO, hàng triệu người trên thế giới bị ảnh hưởng bởi thảm họa và tình huống khẩn cấp mỗi năm. Gần một phần ba trong số đó có thể gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần.
Cứ năm người từng trải qua chiến tranh hoặc xung đột thì có một người mắc các rối loạn như trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt.
Hầu hết những người bị ảnh hưởng đều trải qua căng thẳng tâm lý – lo lắng, mất ngủ, mệt mỏi, cáu gắt hoặc cảm giác tuyệt vọng. Một số trường hợp nếu không được hỗ trợ kịp thời có thể tiến triển thành rối loạn tâm thần nghiêm trọng. Đặc biệt, người mắc bệnh tâm thần sẵn có là nhóm dễ bị tổn thương nhất trong thảm họa, do thiếu thuốc men, nơi ở an toàn và sự chăm sóc y tế.
Các tình huống khẩn cấp cũng làm gián đoạn hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần, khiến người dân khó tiếp cận dịch vụ hỗ trợ, trong khi nhu cầu lại tăng cao. Ngay cả những nhân viên y tế, tình nguyện viên, lực lượng cứu hộ cũng có thể chịu tổn thương tinh thần khi thường xuyên đối diện với đau thương, mất mát và áp lực công việc.
Trước thực trạng đó, WHO khuyến nghị các quốc gia cần tích hợp dịch vụ sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội (MHPSS) trong kế hoạch ứng phó khẩn cấp. Các hoạt động ưu tiên gồm:
- Lập kế hoạch ứng phó liên ngành, có cơ chế phối hợp và đánh giá rủi ro cụ thể.
- Đào tạo sơ cứu tâm lý cho tuyến đầu, giúp hỗ trợ kịp thời cho người gặp khủng hoảng.
- Tăng cường truyền thông cộng đồng để người dân hiểu đúng và chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ.
- Bảo vệ quyền của người mắc bệnh tâm thần, đặc biệt tại các cơ sở điều trị, phục hồi và chăm sóc xã hội.
Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới 2025 gửi thông điệp mạnh mẽ: “Không ai bị bỏ lại phía sau trong chăm sóc sức khỏe tâm thần, dù trong thảm họa hay khủng hoảng”
Mỗi người hãy bắt đầu bằng việc lắng nghe, chia sẻ, quan tâm và hỗ trợ những người xung quanh – bởi chăm sóc sức khỏe tâm thần chính là chăm sóc cuộc sống bình an và bền vững cho toàn xã hội. (T/H, Viện ĐT&NCSKTE)
