TQ đang tàn phá ngành công nghiệp rượu vang trị giá hàng tỷ đô la của Úc như thế nào?
Nhà sản xuất rượu Jarrad White của Nam Úc đã dành gần một thập kỷ để xây dựng công việc kinh doanh của mình tại Trung Quốc. Sau đó, trong vài tháng, tất cả mất hết.
Không liên quan gì đến chất lượng rượu vang của White tại vườn nho của ông ở McLaren Vale, một trong những vùng trồng nho hàng đầu của Nam Úc. Thay vào đó, là kết quả của nhiều tháng căng thẳng ngoại giao giữa Trung Cộng và Australia ngày càng tồi tệ.
White sống ở Thượng Hải trong vài năm, thiết lập một mạng lưới các nhà phân phối để bán rượu Jarressa Estate của mình cho thị trường Trung Quốc đang bùng nổ, nơi nhu cầu rượu ngoại của tầng lớp trung lưu đang tăng nhanh.
Đến giữa năm 2020, hơn 96% rượu vang của Jaressa Estate được bán cho người tiêu dùng ở Trung Quốc, lên tới bảy triệu chai mỗi năm. Nhưng vào tháng 11, Bắc Kinh tuyên bố áp thuế lên rượu vang Úc như một phần của “cuộc điều tra chống bán phá giá” về việc liệu những loại rượu đó có được bán quá rẻ ở Trung Quốc hay không. Chính phủ cho biết cuộc điều tra được thúc đẩy bởi những lời phàn nàn từ các nhà sản xuất rượu Trung Cộng.
White nói rằng ông ấy đã không bán một chai nào kể từ đó.
Hiện tại, hàng trăm nghìn chai rượu Jarressa Estate đang chất đống trên pallet trong một nhà kho ở Adelaide, thủ phủ của Nam Úc, chờ đợi dỡ bỏ thuế quan.
“Điều đó khiến chúng tôi bị tổn thương nghiêm trọng. Chúng tôi có rất nhiều nguồn cung cấp cần phải thanh toán và tất cả các đơn đặt hàng này đã được lên kế hoạch, vì vậy nó khiến chúng tôi rơi vào tình huống khó khăn”, White nói.
Nhưng ông ấy không đơn độc. Hàng trăm nhà sản xuất rượu của Úc đã đầu tư mạnh vào sự bùng nổ rượu vang của Trung Quốc hiện đang đối mặt với một tương lai đen tối.
Giá trị xuất khẩu rượu sang Trung Quốc đã giảm xuống gần như bằng 0 trong tháng 12 năm 2020, theo số liệu thống kê từ tập đoàn công nghiệp Wine Australia. Tổng giá trị xuất khẩu rượu sang Trung Quốc cho cả năm 2020 giảm 14% xuống còn khoảng 1 tỷ đô la Úc (790 triệu đô la).
Trung Quốc duy trì các biện pháp ngăn chặn việc nhập khẩu rượu vang giá rẻ làm suy giảm thị trường nội địa. Nhưng ngành công nghiệp rượu vang của Úc tin rằng nó có liên quan nhiều hơn đến căng thẳng chính trị ngày càng trầm trọng giữa hai nước.
Không chỉ là rượu. Khi quan hệ giữa Canberra và Bắc Kinh đi vào vòng xoáy, nhiều mặt hàng xuất khẩu của Úc, bao gồm thịt bò và gỗ, bắt đầu gặp trở ngại khi thâm nhập thị trường Trung Quốc.
Úc là nước xuất khẩu rượu vang lớn thứ năm thế giới và là quê hương của một số vùng rượu vang nổi tiếng nhất thế giới, chẳng hạn như Thung lũng Barossa ở Nam Úc và Thung lũng Hunter ở New South Wales.
Theo Wine Australia, hàng năm ngành công nghiệp rượu vang đóng góp tới 35 tỷ đô la (45 tỷ đô la Úc) cho nền kinh tế đất nước.
Trước tháng 11-2020, Trung Quốc là thị trường rượu vang lớn nhất của Úc cho đến nay. Trong năm 2019, hơn một phần ba lượng rượu vang mà Úc xuất khẩu đã đến Trung Quốc. Quốc gia này đã mua 840 triệu đô la (1.1 tỷ đô la Úc) từ các vườn nho của Úc, theo Wine Australia. Năm đó, Úc bán rượu vang theo giá trị cho Trung Quốc nhiều hơn so với Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Canada cộng lại.
Alister Purbrick, nhà sản xuất rượu vang Victoria thế hệ thứ tư và là giám đốc điều hành của Tập đoàn Tahbilk, nói rằng Úc đã xây dựng hoạt động kinh doanh rượu vang của mình ở Trung Quốc trong nhiều năm, nhưng nó chỉ thực sự phát triển sau khi hai nước ký hiệp định thương mại tự do vào năm 2015, loại bỏ thuế quan 14% đối với rượu vang Úc.
Việc dỡ bỏ thuế quan đã làm tăng thêm một ngành công nghiệp đang phát triển. Từ năm 2008 đến 2018, xuất khẩu rượu vang của Úc sang Trung Quốc đã tăng từ 73 triệu đô la lên hơn 1 tỷ đô la.
Nhu cầu rượu vang của Trung Quốc không chỉ giới hạn ở Úc. Pháp vẫn là nước xuất khẩu rượu hàng đầu sang Trung Quốc. Úc đứng thứ hai và TQ cũng có nhu cầu cao đối với Chile.
Đối với rượu vang Úc, các loại rượu vang đỏ là phổ biến nhất ở Trung Quốc, Purbrick nói, mặc dù gần đây người tiêu dùng đã bắt đầu chuyển sang sử dụng rượu vang sủi và vang trắng.
Zheng Li, chủ một doanh nghiệp kinh doanh rượu ở Hàng Châu, cho biết ông nghĩ rượu vang Úc đã thành công ở Trung Quốc vì theo ý kiến của ông, nó ngon hơn các loại rượu vang sản xuất ở những nơi khác – và nó cũng rẻ hơn, chủ yếu là nhờ vào hiệp định thương mại tự do giữa Hai nước.
Ông nói thêm rằng nồng độ cồn cao hơn cũng hấp dẫn những người uống rượu Trung Quốc đã quen với rượu baijiu, một loại rượu mạnh phổ biến được làm từ gạo.
Một lợi ích khác: Người tiêu dùng Trung Quốc nhận thấy hệ thống ghi nhãn mà các nhà sản xuất rượu Úc sử dụng dễ hiểu hơn hệ thống ghi nhãn khu vực mà các công ty châu Âu sử dụng, Zheng nói. Ví dụ, nhãn hiệu Penfolds nổi tiếng của Kho bạc ghi nhãn rượu của mình bằng Thùng – như trong Thùng 8, Thùng 28, Thùng 389 – đề cập đến nơi cất giữ rượu trước khi bán.
Một số nhà sản xuất rượu vang Úc cũng cho rằng sự nổi tiếng của rượu vang Úc với những gì họ mô tả là môi trường trong sạch và khí hậu hấp dẫn của đất nước.
“Không thể phủ nhận chất lượng của rượu vang Úc và sự tinh khiết của đất nước, khí hậu, sản phẩm, sạch sẽ, tinh khiết và là một loại rượu chất lượng rất tốt, rất ngon miệng,” White từ Jarressa Estate cho biết.
Nhưng sự bùng nổ rượu vang cũng là kết quả của nhiều năm làm việc của Australia, nhắm vào tầng lớp trung lưu ngày càng tăng của Trung Quốc với các chiến dịch quảng cáo và giáo dục, theo Lee McLean, Tổng giám đốc quan hệ chính phủ và đối ngoại của Wine Australia.
McLean cho biết các nhà sản xuất rượu và nhà sản xuất rượu của Trung Quốc đã được đưa đến Úc, cùng với các nhóm du lịch, những người sẽ đến thăm các vườn nho để nếm thử sản phẩm. Purdick, từ Tahbilk Group, cho biết một số vườn nho ở Melbourne đã thuê phiên dịch tiếng Quan Thoại cho các đoàn du lịch Trung Quốc.
Ông Purdick cho biết, một loạt các sự kiện thời tiết khủng khiếp đã làm ảnh hưởng đến sản lượng tới 40% trong nửa đầu năm 2020, bao gồm mưa đá, hạn hán và thảm họa cháy rừng mùa hè gây ra “khói bụi” trong vụ thu hoạch của một số vườn nho.
Trong khi đó, đại dịch coronavirus đã dẫn đến việc giảm đơn đặt hàng từ Trung Quốc và các nơi khác do tăng trưởng kinh tế chậm lại trên toàn thế giới.
“[Nhưng] hai vấn nạn đó chưa là gì so với vấn nạn Trung Cộng” Purdick nói.
Quan hệ chính trị giữa Australia và Trung Cộng bắt đầu xấu đi nhanh chóng vào tháng 4-2020 sau khi Thủ tướng Scott Morrison kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc của Covid-19.
“Có thể những người [Trung Quốc] bình thường sẽ nói ‘Tại sao chúng ta nên uống rượu vang Úc? Ăn thịt bò Úc?'”, Ông nói với Tạp chí Tài chính Úc vào thời điểm đó.
Ngay sau đó, một số mặt hàng xuất khẩu của Australia – bao gồm gỗ, thịt bò, một số loại than và cuối cùng là rượu vang – bắt đầu gặp khó khăn khi thâm nhập thị trường Trung Quốc.
Vào tháng 8, Bộ Thương mại Trung Quốc đã thông báo về một “cuộc điều tra chống bán phá giá” đối với rượu vang của Úc, khiến Bộ vào tháng 11 đã áp đặt mức thuế tạm thời lên tới 212%. Ở giai đoạn này, vẫn chưa rõ khi nào thuế quan sẽ hết hạn hay là có hiệu lực vĩnh viễn.
Purbrick nói rằng một phần tư hàng xuất khẩu từ Nhà máy rượu Tahbilk của gia đình ông là sang Trung Quốc.
Ông nói: “Bây giờ thực sự là doanh số bán hàng về không.”
Trò chơi đổ lỗi
Nhiều nhà sản xuất rượu ở Úc tin rằng thuế quan là đòn trả đũa chính trị của Trung Cộng để đáp lại lời kêu gọi của Úc về việc điều tra đại dịch Covid-19.
Bắc Kinh cũng không né tránh việc liên quan tới căng thẳng thương mại với tranh chấp chính trị giữa hai nước. Khi được hỏi về những căng thẳng thương mại trong tháng 11, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh cho rằng “nguyên nhân sâu xa” của các vấn đề là do Australia, nói rằng nước này đã “vi phạm các quy tắc cơ bản điều chỉnh quan hệ quốc tế.”
“[Họ] đã nói và làm những điều sai trái về các vấn đề liên quan đến Hồng Kông và Tân Cương liên quan đến lợi ích cốt lõi của Trung Quốc. Trung Quốc đã nhiều lần thể hiện rõ lập trường của mình”, bà ta nói, đề cập đến việc chính phủ Australia khiển trách Trung Quốc về cáo buộc vi phạm nhân quyền .
Nhưng các doanh nghiệp Úc, Hầu hết nói rằng họ không đổ lỗi cho chính phủ Úc về tình trạng khó khăn. Họ cho biết họ tin rằng Canberra đã cố gắng hết sức để đàm phán với Trung Cộng – mặc dù Purbrick của Tập đoàn Tahbilk nói rằng Canberra có thể đã xử lý các yêu cầu điều tra Covid-19 một cách ngoại giao tế nhị hơn một chút.
“Australia chỉ là một quốc gia nhỏ bé. Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ chống Cộng, nhưng chúng tôi không cần phải dẫn đầu”, Purdick nói.
Những người khác ở Úc đổ lỗi cho ngành công nghiệp rượu vang Trung Quốc, cho rằng doanh nghiệp rượu TQ đã thúc đẩy hành động vì lo ngại sự phổ biến ngày càng tăng của rượu vang Úc.
Trong đơn đề nghị Bộ Thương mại hành động, Hiệp hội Đồ uống có cồn Trung Quốc cho biết sản lượng rượu trong nước đã giảm 61% từ năm 2015 đến năm 2019. Họ kiên quyết chỉ tay vào Úc, quốc gia có lượng rượu xuất khẩu sang Trung Quốc tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ.
TQ cho biết ngành công nghiệp rượu trong nước đang “xuống cấp nhanh chóng”, đồng thời cho biết thêm rằng rượu vang Úc giá thấp đang “gây tổn hại cho ngành công nghiệp rượu nội địa” ở Trung Quốc.
Trong phản hồi của mình, Australian Grape and Wine, hiệp hội các nhà sản xuất rượu và rượu nho quốc gia của Úc, cho biết nhập khẩu của Úc không phải là nguyên nhân dẫn đến sự suy thoái của ngành rượu nội địa của Trung Quốc.
Trích dẫn phân tích của công ty nghiên cứu thị trường đồ uống International Wine and Spirits Research, họ cho biết các loại rượu địa phương của Trung Quốc “bị bủa vây bởi các vấn đề về cơ cấu phát sinh từ việc vội vàng tăng sản lượng trong những năm 1990 và 2000. Chúng bao gồm chi phí cao, đất đai và khí hậu không phù hợp, sản lượng quá mức, chất lượng và hình ảnh kém.”
Ngành công nghiệp rượu địa phương của Trung Quốc không có khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về “rượu vang chất lượng cao”, đồng thời cho biết thêm rằng các nước khác đã xuất khẩu rượu sang Trung Quốc với khối lượng lớn hơn và với giá thấp hơn cả Úc.
Bruce Tyrrell, giám đốc điều hành của Tyrrell’s Wines ở New South Wales, đã nói như thế này: “Doanh số bán rượu nội địa của Trung Quốc bắt đầu giảm và các nhãn hiệu rượu Trung Quốc bắt đầu nói, ‘Hãy đưa những nhà sản xuất rượu Úc có máu tanh này ra khỏi thị trường của chúng tôi.'”
Tyrrell nói rằng trong khi Trung Quốc đã chiếm tới 25% hoạt động kinh doanh. Anh ấy nói thêm: “Ai đó đã nói với tôi, ‘Ai sẽ là người thua cuộc nhiều nhất trong số này?’ và tôi nói, “Người tiêu dùng Trung Quốc.”
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Zhao Lijian cho biết vào tháng 11, sau khi thuế quan được công bố, chính phủ Trung Quốc tin rằng một mối quan hệ ổn định và lành mạnh với Úc là “vì lợi ích của cả hai nước.”
Ông ta nói: “Hy vọng rằng phía Úc sẽ làm nhiều việc hơn nữa có lợi cho sự tin cậy và hợp tác lẫn nhau như quan hệ đối tác chiến lược toàn diện của hai bên”.
Cuối cùng, Tổ chức Thương mại Thế giới sẽ quyết định mức độ hợp lệ của các tuyên bố chống bán phá giá như thế nào, theo Sean Langcake, nhà kinh tế chính tại BIS Oxford Economics ở Sydney.
Ai đáng trách, những vườn nho của Úc đang đau khổ. Ngay cả những nhà sản xuất rượu không có dấu ấn tại thị trường Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với việc giá rượu trong nước có khả năng giảm, do những người làm rượu tràn ngập thị trường Úc với sản phẩm mà họ không thể bán ra nước ngoài.
Đồng thời, sau một vụ thu hoạch rượu khó khăn năm 2020, Purbrick nói rằng năm 2021 đang được định hình là một năm xấu, làm trầm trọng thêm vấn đề về lượng rượu vang mà các nhà sản xuất Úc không thể xuất khẩu.
“Tôi lo ngại về toàn ngành … Không có người chiến thắng trong tình huống như vậy,” ông nói.
Khi một số nhà sản xuất rượu của Úc tìm kiếm thị trường mới ở nước ngoài, có những lo ngại âm thầm rằng nếu thị trường Trung Quốc hoạt động tốt, đơn giản là không có thứ gì có thể thay thế nó về sức mua.
Một số người nói rằng họ hy vọng rằng Ấn Độ, với nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng và tầng lớp trung lưu, có thể là một lựa chọn mới, trong khi những người khác cho biết họ đang tìm cách phát triển các thị trường khó tính hơn như Kazakhstan và Uzbekistan.
Một thỏa thuận thương mại tự do mới với Vương quốc Anh sau Brexit cũng có thể mở ra cơ hội, nếu dẫn đến việc giảm thuế đối với rượu vang Úc vào Anh.
White, từ Jarressa Estates, nói rằng coronavirus đang khiến việc đi ra nước ngoài để tìm kiếm người mua mới vô cùng khó khăn.
Ông nói: “Những thứ này đòi hỏi khả năng đi lại quốc tế, thời gian và tiền bạc. “Vấn đề không chỉ là, ‘Ồ, chúng tôi có tất cả kho hàng này, hãy chuyển nó đến Châu Mỹ hoặc Châu Âu.”
White nói rằng ông ấy hy vọng rằng tranh chấp sẽ được giải quyết trong vòng một năm, nhưng những người khác không mong đợi sẽ sớm như vậy.
Ông Lee McLean của Wine Australia cho biết: “Tôi nghĩ thực tế là chúng tôi đang phải đối mặt với một tình huống có thể xảy ra với chúng tôi trong nhiều năm chứ không phải vài tháng.
Hai nhà nhập khẩu rượu ở Trung Quốc giấu tên đã nói, để bảo vệ hoạt động kinh doanh trong nước của họ, nói rằng lệnh cấm sẽ không ảnh hưởng nhiều đến hoạt động kinh doanh của họ vì rượu vang Úc có thể dễ dàng bị thay thế bằng rượu vang Chile, cũng được sản xuất ở Nam bán cầu.
Tuy nhiên, một số nhà sản xuất rượu ở Úc tỏ ra nghi ngờ, họ nói rằng trong khi một số loại rượu vang Chile có thể có hương vị và giá cả tương tự, những nhà sản xuất rượu đó không thể thay thế các nhãn Úc cao cấp hơn, chẳng hạn như Penfolds.
Ngay cả khi thuế quan được nới lỏng tương đối nhanh chóng, tình huống này có thể sẽ định hình lại ngành sản xuất rượu vang của Úc.
Purbrick, thuộc Tập đoàn Tahbilk, nói rằng trong tương lai, khó có khả năng các nhà sản xuất rượu của Úc cho phép mình phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc hoặc bất kỳ thị trường đơn lẻ nào.
Ông nói: “Có một số bài học kinh nghiệm rất tốt để rút ra từ kịch bản hiện tại này. “Chúng ta có thể đi bao xa với một khách hàng hoặc một thị trường, nơi nếu nó sụp đổ vào ngày mai, nó sẽ không giết chúng ta?”. (VBF)
