Chuyên gia Úc của WHO tiết lộ chi tiết cuộc điều tra nguồn gốc Covid-19 ở Vũ Hán

“Chúng tôi đã nghiên cứu khả năng virus thoát khỏi phòng thí nghiệm. Chúng tôi kết luận điều này là cực kỳ khó xảy ra”.

Tiến sĩ Dominic Dwyer là đại diện người Úc trong nhóm chuyên gia của WHO tới Trung Quốc điều tra nguồn gốc Covid-19.

Tạp chí The Conversation ngày 22/2 đã đăng bài viết của ông về những gì nhóm chuyên gia đã tìm kiếm được ở Vũ Hán:

“Khi tôi viết bài này, tôi đang cách ly trong khách sạn ở Sydney sau khi trở về từ Vũ Hán. Tại thành phố Trung Quốc, tôi là đại diện Úc tham gia cuộc điều tra của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về nguồn gốc của virus SARS-CoV-2.

Người ta nói nhiều về chính trị xung quanh sứ mệnh điều tra nguồn gốc virus gây Covid-19. Vì vậy, thật dễ dàng quên mất rằng đằng sau những cuộc điều tra này là những con người thật.  

Trong quá trình điều tra, chúng tôi đã gặp người đàn ông mà vào ngày 8/12/2019, là ca nhiễm Covid-19 đầu tiên được ghi nhận. Ông đã hồi phục. Chúng tôi đã gặp chồng của một bác sĩ đã chết vì Covid-19, bỏ lại một đứa con còn thơ dại. Chúng tôi cũng gặp nhiều bác sĩ làm việc tại các bệnh viện Vũ Hán điều trị cho những người nhiễm Covid-19 đầu tiên, và biết được điều gì đã xảy ra với họ cùng các đồng nghiệp.  

Chúng tôi đã chứng kiến tác động của Covid-19 đối với nhiều cá nhân và cộng đồng bị ảnh hưởng ở thời kỳ đầu, thời điểm mà chúng ta chưa biết nhiều về virus, cách thức lây lan và phương pháp chữa trị.

Chúng tôi đã trò chuyện với các cộng sự Trung Quốc – các nhà khoa học, các chuyên gia dịch tễ học, các bác sĩ – trong 4 tuần mà phái bộ của WHO có mặt ở Trung Quốc. Chúng tôi đã nhóm họp với họ 15 giờ mỗi ngày, vì vậy chúng tôi đã trở thành đồng nghiệp, thậm chí bạn bè. Điều này giúp chúng tôi tạo dựng sự tôn trọng và tin tưởng lẫn nhau theo cách mà các bạn không thể làm được qua Zoom hay email.

Nguồn gốc từ động vật, nhưng không nhất thiết ở chợ Vũ Hán

Ở Vũ Hán, Trung Quốc, virus có tên gọi SARS-CoV-2 xuất hiện hồi tháng 12/2019, dẫn đến một đại dịch có sức lây nhiễm khủng khiếp nhất kể từ dịch cúm năm 1918-1919.

Các cuộc điều tra của chúng tôi kết luận, virus rất có thể có nguồn gốc động vật. Khả năng nó đã truyền sang người từ dơi, thông qua một động vật trung gian nào đó, tại một địa điểm không xác định. Những căn bệnh “lây truyền từ động vật” như vậy từng gây ra nhiều đại dịch trước đây. Nhưng chúng tôi vẫn đang làm việc để xác nhận chuỗi sự kiện chính xác dẫn đến đại dịch hiện tại.

Đến nay, mẫu lấy từ dơi ở tỉnh Hồ Bắc và động vật hoang dã trên khắp Trung Quốc không cho thấy có SARS-CoV-2.

Chúng tôi đã tới thăm khu chợ ẩm ướt ở Vũ Hán mà hiện đã bị đóng cửa. Đây là điểm ở thời kỳ đầu của đại dịch bị cho là nguồn bùng phát virus. Một số quầy hàng ở chợ này bán các sản phẩm từ động vật hoang dã “đã thuần hoá”. Chúng được nuôi để lấy thịt, chẳng hạn như dúi, cầy hương và chồn hôi.

Cũng có bằng chứng một số con vật hoang dã được thuần hóa có thể dễ nhiễm SARS-CoV-2. Tuy nhiên, không có sản phẩm nào từ động vật được lấy mẫu sau khi chợ đóng cửa cho kết quả dương tính với SARS-CoV-2. 

Chúng tôi cũng biết không phải tất cả 174 ca Covid-19 ở thời kỳ đầu đều từng đến khu chợ này. Trong đó có một người được chẩn đoán nhiễm virus vào tháng 12/2019.

Nhưng khi chúng tôi đến thăm khu chợ đã đóng cửa, thật dễ dàng nhận thấy mức độ lây nhiễm tại đây như thế nào. Khi còn mở cửa, chợ có khoảng 10,000 người đến thăm mỗi ngày, chen chúc nhau trong khi hệ thống thông gió và thoát nước rất tồi tàn.

Ngoài ra còn có bằng chứng về gien được tạo ra trong quá trình điều tra một ổ dịch ở đó. Giải trình tự gien virus từ một số ca nhiễm ở chợ giống hệt nhau, chứng tỏ đó là một chùm ca nhiễm.

Tuy nhiên vẫn có sự đa dạng ở các chuỗi virus khác, cho thấy có các chuỗi lây truyền khác chưa được lấy mẫu hoặc chưa được biết đến.

Bản tóm tắt các nghiên cứu mô hình thời gian đến “tổ tiên” chung gần đây nhất của chuỗi SARS-CoV-2 ước lượng thời điểm bắt đầu đại dịch là từ giữa tháng 11 đến đầu tháng 12. Cũng có những công bố cho thấy, SARS-CoV-2 lây lan ở nhiều quốc gia sớm hơn trường hợp đầu tiên ở Vũ Hán, nhưng những nhận định chưa thể xác nhận. Vì vậy, chúng ta cần phải tìm nguồn gốc của virus ở những nơi khác nữa. 

Thức ăn đông lạnh không loại trừ trong lây nhiễm

Có giả thuyết về “dây chuyền lạnh”. Ý là virus có thể bắt nguồn từ nơi khác thông qua nuôi trồng, đánh bắt, chế biến, vận chuyển, trữ lạnh hoặc cấp đông thực phẩm.

Đó có phải là kem, cá, thịt động vật hoang dã không? Chúng tôi không biết. Chưa thể chứng minh được điều này khởi phát nguồn gốc của chính virus.

Nhưng nó đã góp phần vào sự lan truyền ở mức độ nào? Một lần nữa, chúng tôi không biết.

Một số sản phẩm “dây chuyền lạnh” có mặt tại thị trường Vũ Hán không được xét nghiệm về virus. Lấy mẫu môi trường ở chợ cho thấy bề mặt nhiễm virus. Điều này có thể cho thấy sự xâm nhập của SARS-CoV-2 qua người bị nhiễm bệnh, hoặc các sản phẩm động vật bị nhiễm và các sản phẩm “dây chuyền lạnh”. Việc điều tra các sản phẩm “dây chuyền lạnh” và sự tồn tại của virus ở nhiệt độ thấp vẫn đang được tiến hành.

Rất khó có chuyện virus thoát khỏi phòng thí nghiệm

Lựa chọn nhạy cảm nhất về mặt chính trị mà chúng tôi đã xem xét là khả năng virus thoát khỏi phòng thí nghiệm. Chúng tôi kết luận điều này là cực kỳ khó xảy ra.

Chúng tôi đã đến thăm Viện Virus Vũ Hán, một cơ sở nghiên cứu ấn tượng và có vẻ đang hoạt động tốt.

Chúng tôi đã trò chuyện với các nhà khoa học ở đó. Chúng tôi nghe nói các mẫu máu của các nhà khoa học, được lấy và lưu trữ thường xuyên, đã được xét nghiệm để tìm dấu hiệu họ đã nhiễm bệnh. Không tìm thấy bằng chứng về kháng thể đối với virus corona. Chúng tôi đã xem xét các cuộc kiểm toán về an toàn sinh học của họ. Cũng không có bằng chứng.

Chúng tôi đã xem xét loại virus gần nhất với SARS-CoV-2 mà họ đang nghiên cứu – virus RaTG13 – được phát hiện trong các hang động ở miền nam Trung Quốc, nơi một số thợ mỏ đã chết 7 năm trước. Nhưng tất cả những gì các nhà khoa học có là một chuỗi gen của loại virus này. Họ đã chưa nuôi cấy được nó.

Mặc dù có trường hợp virus thoát ra từ các phòng thí nghiệm nhưng chuyện này rất hy hữu.

Vì vậy, chúng tôi kết luận là điều này cực kỳ khó xảy ra ở Vũ Hán.

Một nhóm điều tra

Khi tôi nói “chúng tôi”, nhiệm vụ là của chung giữa các chuyên gia WHO và Uỷ ban Y tế Trung Quốc. Tổng cộng có 17 chuyên gia Trung Quốc và 10 chuyên gia quốc tế, cùng với 7 chuyên gia khác và đội ngũ nhân viên hỗ trợ từ các cơ quan khác nhau.

Chúng tôi đã xem xét dịch tễ học lâm sàng (cách Covid-19 lây lan giữa người với người), dịch tễ học phân tử (cấu tạo gien của virus và sự lây lan của nó), cùng vai trò của động vật và môi trường.

Chỉ riêng nhóm dịch tễ học lâm sàng đã xem xét hồ sơ của Trung Quốc gồm 76.000 phân đoạn từ hơn 200 cơ quan về bất cứ thứ gì có thể giống với Covid-19 – chẳng hạn như bệnh giống cúm, viêm phổi và các bệnh hô hấp khác.

Họ không tìm thấy bằng chứng nào rõ ràng về sự lưu truyền đáng kể của Covid-19 ở Vũ Hán trong nửa cuối năm 2019 trước khi ghi nhận ca bệnh đầu tiên.

Bây giờ tới đâu?

Nhiệm vụ của chúng tôi đến Trung Quốc mới chỉ là giai đoạn một. Chúng tôi sẽ công bố báo cáo chính thức của mình trong những tuần tới.

Các nhà điều tra cũng sẽ tìm kiếm thêm dữ liệu, để điều tra bằng chứng virus đã lây lan ở châu Âu, chẳng hạn vào đầu năm 2019.

Các nhà điều tra sẽ tiếp tục kiểm tra động vật hoang dã và các động vật khác trong khu vực để tìm dấu hiệu của virus. Và chúng tôi sẽ không ngừng học hỏi từ kinh nghiệm của chính mình để cải thiện cách thức chúng tôi điều tra đại dịch tiếp theo.

Bất kể nguồn gốc của virus ở đâu, những người mắc bệnh đều đang ở khởi điểm của dữ liệu dịch tễ học, trình tự và số lượng.

Những tác động lâu dài của đại dịch Covid-19 về thể chất và tâm lý -bi kịch và sợ hãi -sẽ được cảm nhận ở Vũ Hán cùng những nơi khác trong những thập niên tới. (VNN)