Thực phẩm gây ung thư số một

WHO xếp loại giăm bông (ham), aflatoxin, đồ uống có cồn, cadmium, cá muối, hợp chất crom, dioxin và thịt đã qua chế biến thuộc nhóm gây ung thư số một.

Ăn hơn 700 gram thịt đỏ mỗi tuần làm tăng nguy cơ mắc ung thư ruột ở người. Khả năng bị bệnh này cũng tăng thêm 1,18 lần nếu một người ăn 50 gram thịt chế biến sẵn mỗi ngày.

Năm 2015, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố danh sách 5 nhóm chất, thực phẩm liên quan ung thư ở người. Trong đó, nguy hiểm nhất là nhóm một, gồm những thành phần đã được chứng minh gây ung thư.

Căn cứ phân loại

Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế của WHO phân loại các nhóm chất, thực phẩm liên quan ung thư dựa trên những bằng chứng thu được trên người, động vật. Kết quả này do nhóm chuyên gia gồm 22 nhà khoa học từ 10 quốc gia, đánh giá hơn 800 nghiên cứu. Các kết luận chủ yếu dựa trên bằng chứng về ung thư đại trực tràng.

Tài liệu của nhóm xác định 5 nhóm chất, thực phẩm gồm có:

Nhóm 1: Thực phẩm, chất độc gây ung thư ở người, đã có đủ bằng chứng và kết luận.

Nhóm 2A: Các thành phần, thực phẩm có thể gây ung thư ở người. Các bằng chứng trên người đã đầy đủ, tuy nhiên, vẫn chưa thể đi đến kết luận. Ngoài ra, các chất này cũng đã được chứng minh gây ung thư cho động vật thí nghiệm.

Nhóm 2B: Chất có thể gây ung thư nhưng số bằng chứng trên người chưa đầy đủ .

Nhóm 3: Không thể phân loại về khả năng gây ung thư. Với nhóm này, các nhà nghiên cứu không có đủ bằng chứng trên người và động vật.

Nhóm 4: Có thể không gây ung thư trên người. Ở cấp độ 4, các nhà khoa học đã có bằng chứng chắc chắn những chất, thực phẩm này không gây ung thư cho con người.

IARC lưu ý thêm rằng các cấp độ trên để chúng ta xác định những nhân tố nguy hại. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa những chất thuộc nhóm 1, 2A, 2B chắc chắn sẽ gây ung thư cho mọi người. Quá trình hình thành bệnh còn căn cứ vào môi trường sống, độ tuổi, yếu tố di truyền và sức khỏe của mỗi cá nhân.

Nhiều tác nhân gây bệnh chỉ sau một lần tiếp xúc. Số khác có thể gây bệnh sau thời gian tiếp xúc ở cường độ cao. WHO và IARC không đánh giá mức độ rủi ro của sản phẩm. Nói cách khác, họ không đưa khuyến cáo hay kết luận về định lượng của các thực phẩm được nêu ra.

Các đánh giá của IARC góp phần cho cơ quan chức năng và Chính phủ nhận thức khả năng gây hại của các tác nhân. Từ đó, họ sẽ là đơn vị chủ động đưa các khuyến nghị như cách chế biến, biện pháp giảm nguy cơ…

Những thực phẩm quen thuộc

Trong danh sách các chất gây ung thư của nhóm 1, IARC liệt kê tổng cộng 116 chất, được phân loại thành hoàn cảnh lây nhiễm, hợp chất và tác nhân. Dưới đây là một số chất độc và thực phẩm gây ung thư thuộc nhóm 1 mà nhiều người có thể vẫn tiêu thụ hàng ngày.

Aflatoxin

Aflatoxin là viết tắt của Aspergillus flavus toxins. Đây là chất độc được sinh ra trong quá trình trao đổi chất của nấm mốc Aspergillus flavus và Aspergillus parasiticus ở thực phẩm, thức ăn của gia súc. Aflatoxin là độc tố có nguy cơ cao gây ung thư mạnh (nhất là ung thư gan và tổn thương ở thận). Chất độc này được cho là nguyên nhân gây ra 25.200-155.000 trường hợp ung thư gan hàng năm, chiếm 5-28% tổng số ca bệnh trên thế giới.

Theo thạc sĩ Trần Minh Trang, nghiên cứu sinh chuyên ngành Công nghệ và An toàn thực phẩm, Đại học Ghent, Vương Quốc Bỉ, cộng tác viên Ban Khoa học Ruy Băng Tím, độc tính của aflatoxins thường khởi phát nhanh và phản ứng rõ ràng như xuất huyết, tổn thương gan, phù nề, rối loạn tiêu hóa, thậm chí tử vong nếu hấp thu ở liều cao. Khi phơi nhiễm liều thấp trong thời gian dài, chúng gây ra các khối u ác tính và những ảnh hưởng có hại lâu dài khác.

Aflatoxin là tinh thể trắng, bền với nhiệt, không bị phân hủy khi đun nấu ở nhiệt độ thông thường, bền với các men tiêu hóa. Vì vậy, các thực phẩm bị mốc khi rang, nấu, luộc ở nhiệt độ cao vẫn chưa thể phá hủy hoàn toàn độc tố. Nó thường có trong lương thực như ngô, khoai, sắn, lúa mì, gạo, lạc… bị mốc.

Thịt đã qua chế biến

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, thịt đã qua chế biến bao gồm giăm bông (ham), xúc xích…, được chứng minh gây ung thư qua nhiều bằng chứng. Ngoài ra, người phát ngôn của tổ chức Cancer Council NSW, Clare Hughes, cho biết thêm thịt đỏ như bò, cừu, lợn, được phân vào nhóm 2A, có thể gây ung thư.

Khi được ướp muối, xử lý, lên men, hun khói để tăng hương vị, bảo quản lâu hơn, thịt đóng hộp bị biến đổi. Đặc biệt, quá trình hun khói thịt sinh ra hợp chất N-nitroso (NOC) và hydrocacbon thơm đa vòng (PAH). Đây là những chất được xếp vào nhóm gây ung thư hàng đầu.

Thịt hộp, đồ nguội cũng chứa sắt heme, nguy cơ dẫn đến sản xuất NOCs gây ung thư. Nấu ăn – đặc biệt ở nhiệt độ cao (áp chảo, nướng) – cũng có thể tạo ra các hóa chất gây ung thư khác như amin thơm (HAA) và PAHs. Những hợp chất này là thủ phạm gây ung thư ruột, đại tràng…

Tuy nhiên, chuyên gia Hughes nói thêm: “Nguy cơ phát triển ung thư khi ăn thực phẩm được phân loại nhóm 1 phụ thuộc các yếu tố khác như cách cá nhân tiếp xúc sản phẩm, họ ăn bao nhiêu và đã ăn trong bao lâu”. Hội đồng Ung thư khuyến cáo chúng ta chỉ nên ăn một lượng vừa phải (khoảng 65-100 gram) thịt đỏ nấu chín trong 3-4 lần/tuần.

Rượu và thuốc lá

HuffPost Australia dẫn lời của chuyên gia Hughes : “Các chất gây ung thư khiến một người nào đó phát triển bệnh theo nhiều cách. Điển hình là rượu, nó có thể gây ung thư tại nhiều bộ phận khác nhau trên cơ thể”.

Rượu cũng là chất được xếp vào chất gây ung thư số một. Bởi nó đã được chứng minh là thủ phạm góp phần gây ung thư miệng, họng, thực quản, vú, gan, dạ dày, ruột… Tại Australia, mỗi năm có 3.200 ca mắc ung thư do uống rượu. Nó làm tổn thương niêm mạc miệng, cổ họng, phá hủy chức năng gan, thận, dạ dày.

Trong khi đó, những người hút thuốc thụ động có nguy cơ mắc ung thư phổi cao gấp 25% nhóm khác. Mỗi năm, khói thuốc đã giết chết hơn 12.000 người ở Anh do ung thư phổi, bệnh tim, đột quỵ và phổi tắc nghẽn mạn tính.

Asen trong nước uống

Chất này có độc tính cao, thường sử dụng trong sản xuất hợp kim, công nghiệp nặng. Asen có thể xâm nhập vào nguồn nước, đặc biệt là nước ngầm. Nó còn được biết đến là nguyên nhân gây ung thư da, gan, phổi, thận và bàng quang.

Cá muối kiểu Trung Quốc

Chế độ ăn có nhiều thịt, cá ướp muối hoặc thực phẩm ngâm chua thường phổ biến ở châu Á và Bắc Phi. Chúng được xem là nguyên nhân làm tăng khả năng mắc ung thư vòm họng. Trong dưa chua, kim chi, cá muối chứa nhiều nitrat và nitrit. Chúng phản ứng với protein để tạo thành nitrosamine – chất gây đột biến DNA.

Ngoài các chất, thực phẩm trên, danh sách thành phần gây ung thư số một còn có hạt cau, trầu không khi ăn kèm thuốc lá, khí thải diesel, thực vật chứa axit aristolochic, polychlorinated biphenyls, cadmium và hợp chất cadmium, hợp chất crom, dioxin… (Z/N)