ADIZ ở Biển Đông: Con chó cuối cùng sẽ sủa?
Áp đặt khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông sẽ trợ giúp Bắc Kinh rất lớn trong kiểm soát “tự do hàng hải trên không”.
“Bài phân tích này phát hành cách đây 4 năm (2014) nhưng dự đoán khá chính xác những mưu đồ Trung Quốc triển khai trên khu vực Biển Đông.
Áp đặt khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông sẽ trợ giúp Bắc Kinh rất lớn trong kiểm soát “tự do hàng hải trên không”. Điều này càng đáng lo ngại hơn khi vừa qua hãng ảnh vệ tinh ImageSat International (ISI) công bố cho thấy các máy bay do thám KJ-500 và KQ-200 của Trung Quốc xuất hiện ở Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Trước đó Trung Quốc ngày 18-4 ngang ngược lập cái gọi là “quận Tây Sa” và “quận Nam Sa” để quản lý quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. Thực chất đây có thể là bộ phận cấu thành biểu tượng của chủ quyền của ADIZ, sử dụng để thực hiện một số hình thức chủ quyền và quản lý hành chính trong không phận lãnh thổ.
Taiwan News, ngày 4-5, Cơ quan phòng vệ Đài Loan xác nhận Trung Quốc đang có kế hoạch lập một vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông, dù đến thời điểm này Trung Quốc vẫn chưa thông báo chính thức. Thông tin này được chính ông Yen Te-fa – lãnh đạo Cơ quan phòng vệ Đài Loan đưa ra khi ông tham gia cuộc họp báo của Ủy ban Đối ngoại và Phòng vệ nghị viện Đài Loan.
Việc Chính phủ VN “theo dõi sát tình hình Biển Đông” trong nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 4-2020 vừa được ban hành ngày 14-5 là quyết định phù hợp trong sức nóng ngoài biển. Chính phủ cần tiếp tục gia tăng các biện pháp cứng rắn về ngoại giao, quốc phòng, một Nghị quyết Biển Đông được ban hành bởi cơ quan Quốc hội là điều cần thiết.”
Bài dịch thay đổi tiêu đề gốc từ “ADIZ ở Biển Đông: đường lưỡi bò 2.0? ” sang “ADIZ ở Biển Đông: con chó cuối cùng sẽ sủa?” (Người dịch)
Kể từ khi Trung Quốc thành lập khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) đầu tiên ở Biển Hoa Đông vào tháng 11 năm 2013, kế hoạch này của Trung Quốc như thanh kiếm của Damocles ở Biển Đông. Cùng ngày Bộ Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố thành lập ADIZ ở Biển Hoa Đông, người phát ngôn của Bộ này tuyên bố: “Trung Quốc sẽ thiết lập các khu vực nhận dạng phòng không khác vào thời điểm thích hợp sau khi hoàn tất việc chuẩn bị.”
Khả năng ADIZ ở Biển Đông chưa được loại trừ, và Bắc Kinh luôn tuyên bố rằng việc thành lập một ADIZ như vậy là quyền của Trung Quốc với tư cách là một quốc gia có chủ quyền. Ngoài đề xuất này, các nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc thỉnh thoảng nói với các phóng viên nước ngoài rằng Trung Quốc đã lên kế hoạch và chuẩn bị thực hiện ADIZ ở Biển Đông.
Đầu năm 2016, Liang Fang, một chiến lược gia hải quân nổi tiếng của Đại học Quốc phòng, đã công khai kêu gọi Quân đội Trung Quốc (PLA) tuyên bố thành lập ADIZ ở Biển Đông. Tất cả những tuyên bố này có thể đã cố tình lừa dối các quốc gia đối thủ của Trung Quốc, nhưng thực tế có thể là ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông.
Trung Quốc sẽ thành lập ADIZ?
Nếu vậy, thời điểm, quy mô và phạm vi sẽ được thực hiện như thế nào? Kể từ tháng 11 năm 2013, những vấn đề này đã được nêu ra nhiều lần. Sau khi Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc bình luận về phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực về Biển Đông, ADIZ ở Biển Đông một lần nữa trở thành vấn đề nóng. Làm thế nào để dự đoán ADIZ ở Biển Đông? Bài viết này sẽ hỗ trợ trả lời những câu hỏi (dự đoán) đó.
Trung Quốc sẽ thành lập ADIZ ở Biển Đông?
ADIZ Biển Đông là một con chó không sủa, nhưng nó có thể là một trong ba con vật.
Đầu tiên, nó có thể là một con chó cuối cùng sẽ sủa. Hầu hết các nhà quan sát tin rằng đó chỉ là vấn đề thời gian trước khi Trung Quốc công bố ADIZ ở Biển Đông. Có hai lý do để hỗ trợ niềm tin này. Trước hết, tuyên bố chính thức của Trung Quốc cho thấy Trung Quốc đã có kế hoạch thực hiện kế hoạch ADIZ ở Biển Đông khi thời cơ chín muồi.
Thứ hai, các cơ sở của Trung Quốc trên các đảo tranh chấp ở Biển Đông quá lớn để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng vùng. Một trong các cơ sở này bao gồm bốn đường băng dài 4.300 mét trên Đảo Phú Lâm, Đá chữ Thập, Đá Subi và Đá Vành Khăn, và các trạm radar tần số cao trên Đá Châu Viên. Trung Quốc cũng đã triển khai các tên lửa đất đối không tầm xa có thể đạt tới 200 km tới đảo Phú Lâm. Trong mắt nhiều chuyên gia, ứng dụng hợp lý nhất của các hệ thống cơ sở hạ tầng và vũ khí này là hỗ trợ ADIZ trong tương lai.
Nhưng ADIZ ở Biển Đông cũng có thể là một con chó không bao giờ sủa. Ngay cả khi Trung Quốc đã xây dựng một kế hoạch, thời điểm công bố chính thức có thể không được hoàn thiện. Ít nhất bốn đối số có thể được thực hiện để hỗ trợ khả năng này.
Đầu tiên, “Trung Quốc có thể đã học được từ ADIZ của mình ở Biển Hoa Đông rằng trò chơi đặc biệt này không đáng để thử.” David Welch giải thích: “ADIZ Biển Đông sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho Trung Quốc. Lợi ích, an toàn hàng không và sự tin tưởng của cộng đồng quốc tế vào phán quyết của Bắc Kinh. Nó có khả năng khiến các nước yêu sách khác tuyên bố ADIZ chồng chéo của họ. “Tuy nhiên, một số chuyên gia khác nghi ngờ liệu Trung Quốc có thực sự học được bài học về ADIZ Biển Đông theo cách này hay không. Nhìn lại ADIZ Biển Đông của Trung Quốc, Zhu Feng tin rằng những lợi ích mà nó mang lại vượt xa rủi ro.”
Thứ hai, ADIZ có thể làm suy yếu sự mơ hồ mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Sự mơ hồ chắc chắn có thể phục vụ tốt lợi ích của Trung Quốc, vì vậy Trung Quốc phải suy nghĩ kỹ trước khi áp đặt ADIZ trên Biển Đông.
Thứ ba, một số đối thủ cạnh tranh của Trung Quốc nắm giữ các tài liệu có thể ngăn Trung Quốc công bố ADIZ ở Biển Đông. Có lẽ hiệu quả nhất của những lá bài này là ADIZ của Việt Nam quần đảo Hoàng Sa, có thể tái lập một số hình thức quản lý của chính phủ Việt Nam trên các đảo. Việt Nam có thể có hành động pháp lý chống lại Trung Quốc, hoặc Việt Nam và Philippines cho phép quân đội Hoa Kỳ thường xuyên vào các địa điểm chiến lược dọc theo bờ Biển Đông, như Vịnh Cam Ranh và Vịnh Đà Nẵng hoặc Vịnh Urugan, Vịnh Subic và tỉnh Sambales của Philippines.
Thứ tư, Trung Quốc có thể sử dụng ADIZ giả định của mình ở Biển Đông để ngăn chặn những thách thức tiềm năng có thể xảy ra từ những quốc gia yêu sách khác. Nếu ADIZ hoạt động tốt hơn trước khi nó chưa sinh, nó sẽ không được sinh ra.
Cuối cùng, ADIZ có thể là một con chó dưới vỏ bọc của một con vật khác. Ngụy trang này có thể có nhiều hình thức. Trung Quốc có thể áp đặt một hoặc nhiều khu vực hạn chế nhân danh ADIZ. Hoặc, có thể gần như là một ADIZ hoặc chưa được khai báo nhưng vẫn được triển khai ngầm, tích cực. Theo thẩm phán Philippines, ông Carp Carpio, Trung Quốc thực hiện hiệu quả một ADIZ gần như ở Biển Đông bằng cách cảnh báo máy bay Philippines bằng đài radio với thông điệp “cách xa khu vực” khi bay qua quần đảo Trường Sa. Các chuyến bay quân sự và dân sự từ các quốc gia khác (bao gồm Hoa Kỳ và Úc) cũng bị đưa ra cảnh báo tương tự. Hiện tại, khu vực bán ADIZ của Trung Quốc dường như cách bờ biển không quá 20 hải lý với những đặc điểm nhất định do Trung Quốc kiểm soát.
ADIZ ở Biển Đông: con chó cuối cùng sẽ sủa?
Chỉ sau khi hiểu tại sao Trung Quốc cần thiết lập một ADIZ trong khu vực, câu hỏi về việc Trung Quốc có thể thiết lập một ADIZ ở Biển Đông mới có thể được trả lời đầy đủ. Thật không may, lợi ích của ADIZ là một trong những chủ đề ít được thảo luận nhất trong cuộc thảo luận về ADIZ ở Trung Quốc. Mọi người thường có xu hướng đơn giản cho rằng ADIZ của Trung Quốc là công cụ quân sự mà tên của nó ngụ ý – khu vực phòng thủ trên không hoặc kiểm soát lãnh thổ. Tuy nhiên, việc sử dụng ADIZ đã vượt qua lĩnh vực quân sự và không cần thực hiện hiệu quả ADIZ để mang lại lợi ích cho bên quốc gia đã công bố nó. Giống như các công cụ chính sách khác, nó có thể thực hiện các chức năng chính trị, ngoại giao và pháp lý.
ADIZ có thể thực hiện một hoặc nhiều hơn ít nhất sáu chức năng. Hai trong số các chức năng này (cơ chế cảnh báo sớm và khu vực hạn chế) cần được triển khai một cách hiệu quả, trong khi ba chức năng còn lại (biểu tượng chủ quyền, mặc cả và thiết bị tín hiệu) phụ thuộc nhiều hơn vào tuyên bố chính thức. Một trong các chức năng (chức năng răn đe) chỉ có thể được sử dụng mà không cần khai báo liên quan ADIZ.
– ADIZ như một cơ chế cảnh báo sớm.
Đây là cách sử dụng ban đầu của khu vực ADIZ đầu tiên do Hoa Kỳ tạo ra trong Chiến tranh Lạnh. Điều này được thực hiện để giảm nguy cơ một cuộc tấn công trên không đột ngột của Liên Xô. Trung Quốc ngày nay có thể quan tâm nhiều hơn đến các hoạt động gián điệp do Hoa Kỳ thực hiện hơn là các cuộc tấn công bất ngờ từ Hoa Kỳ hoặc các nước láng giềng ở Biển Đông. Nếu Trung Quốc muốn giảm các hoạt động giám sát của Hoa Kỳ ở khu vực ven biển, khả năng thực thi của họ quan trọng hơn cảnh báo chính thức của ADIZ, bởi vì Washington đã tuyên bố rằng họ sẽ không công nhận và không chấp nhận ADIZ của Trung Quốc.
– ADIZ như một khu vực hạn chế.
ADIZ có thể cung cấp một cơ sở pháp lý cho việc từ chối máy bay nước ngoài vào các khu vực nhất định. ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông thậm chí còn áp dụng đối với máy bay bay qua không phận quốc tế và không chịu sự hạn chế của Trung Quốc.
– ADIZ như một biểu tượng của chủ quyền.
Mặc dù ADIZ không phải là một yêu cầu lãnh thổ, nó có thể được sử dụng để thực hiện một số hình thức chủ quyền và quản lý hành chính trong không phận lãnh thổ.
Chấp nhận hoặc phục tùng ADIZ của một máy bay nước ngoài có thể được hiểu là sự thừa nhận thực thi hiệu quả chủ quyền lãnh thổ của quốc gia đã tuyên bố ADIZ.
Mặc dù ADIZ phải được thi hành để đóng vai trò là cơ chế cảnh báo sớm hoặc khu vực hạn chế, nhưng nó không yêu cầu quá nhiều biện pháp thực thi để phục vụ như một biểu tượng của chủ quyền. Một số thực thi (pháp lý) tồi đó có thể tạo tiền lệ để đăng ký thực thi chủ quyền, và sự thừa nhận thực thi (pháp lý) đó có thể được khơi dậy mà không cần thực thi pháp lý thực tế.
– ADIZ như một con bài mặc cả
ADIZ có thể được sử dụng để cải thiện vị thế tuyên bố của quốc gia trong một số trò chơi nhất định chơi với bên ngoài. Lấy ví dụ ADIZ Hoa Đông, vị thế của Bắc Kinh đối với Nhật Bản đã được củng cố trong tranh chấp quần đảo Senkaku (quần đảo Điếu Ngư). Nó cung cấp một cơ sở pháp lý cho Trung Quốc để máy bay chiến đấu phản lực Trung Quốc chống lại máy bay Nhật Bản trong khu vực, và mở rộng phạm vi tranh chấp thực tế từ vùng nước lân cận của các đảo này đến không phận lãnh thổ của lãnh thổ. ADIZ cũng giúp Trung Quốc tạo ra một hiện trạng mới trong khu vực.
Như Ian Rinehart and Bart Elias đã chỉ ra: “Trung Quốc sẽ đạt được một chiến lược bằng cách thiết lập một vị trí (chủ quyền) cao nhất và sau đó rút lui trong khi vẫn duy trì được những lợi ích tiến bộ nhất định này, điều này tương tự như “hiệu ứng chốt hãm ngược.”
Nguồn: nationalinterest.org
Khánh Anh dịch (VNTB/BVN)
